Yenilikçi fikirleri gerçeğe dönüştürmek için güçlü bir finansal destek gerekir. Girişim sermayesi yenilikçi ve yüksek büyüme potansiyeline sahip, erken aşamadaki şirketlere finansman sağlayan özel bir yatırım türüdür. Özellikle genç şirketler için hayati bir kaldıraç görevini üstlenir. Bu yazıda girişim sermayesinin ne olduğundan başlayarak türlerine, sunduğu avantajlara ve kimlerin bu sermayeye erişebileceğine kadar bütün detayları ele alıyoruz.
Girişim Sermayesi Nedir?
Girişim sermayesi büyüme aşamasındaki şirketlere sağlanan bir finansman türüdür. Yenilikçi fikirlerini hayata geçirmek isteyen girişimcilerin finansman ihtiyaçlarını karşılamayı amaçlar. Özellikle geleneksel banka kredileri veya diğer borçlanma araçları gibi finansman kaynaklarına erişimi sınırlı olan start-uplar için hayati bir sermaye kaynağıdır.
Girişim sermayesi çoğunlukla yatırımcılardan, bankalardan ve finansal kurumlardan gelen fonlarla oluşturulur. Profesyonel yöneticiler tarafından işletilen girişim sermayesi fonları, uzun vadeli ve öz sermaye bazlı yatırımlar yapar. Bu fonlar yüksek büyüme potansiyeli taşıyan genç şirketlere yatırım yaparak onların büyümesine ve ayakta kalmasına katkıda bulunur. Şirket hisselerini satın alarak girişimciye finansal rahatlık sunan girişim sermayesi fonları aynı zamanda teknik ve uzmanlık alanında danışmanlık da verebilir.
Girişim sermayesi özel sektöre olan katkısı nedeniyle Türk vergi mevzuatında teşvik edilir. Girişim sermayesi fonlarına ayrılan tutarlar matrahtan indirilir. Ayrıca hem kişilerin hem kurumların yatırımlarından gelen kazançları istisna hükümleriyle vergi kapsamının dışında tutulur.
Girişim sermayesinin doğasında yüksek risk/yüksek ödül dinamiği bulunur. Girişim sermayesiyle desteklenen işletmelerin yüzde 75’inden fazlası yatırımcının verdiği sermayeyi bile ona geri veremez. Buna karşılık yatırımcının elde ettiği asıl kazanç çok az sayıdaki olağanüstü başarılı girişimden gelir. Yani birkaç “büyük çıkış” yatırımı portföydeki diğer kayıpları telafi ederek yatırımcıyı kâra geçirir. Bu nedenle girişim sermayesinde her başarısızlığın maliyeti yalnızca birkaç büyük başarıyla dengelenebilir.
Bu motivasyon girişim sermayesi firmalarının yatırımlarına aktif bir şekilde müdahil olmalarını, stratejik rehberlik sağlamalarını, yönetim kurulunda yer almalarını ve girişimin hızlıca büyümesi için baskı kurmalarını tetikler. Girişimcilerin yatırımcıların katı kriterlerinin ve yüksek beklentilerinin ardındaki bu ekonomik gerçeği anlaması, müzakere sürecinde ve ortaklık ilişkisinde bilinçli adımlar atmalarına yardımcı olur.
Girişim Sermayesi Nasıl Çalışır?
Girişim sermayesi fonu sınırlı ortaklık yapısı altında kurulur. Emeklilik fonları, vakıflar, sigorta şirketleri ve bağış fonları gibi kurumsal yatırımcılar bu yapının sınırlı ortakları olur. Fonu yöneten profesyonel girişim sermayesi firmasıysa genel ortak (general partner) olarak adlandırılır.
Girişim sermayesinin çalışma şekli şöyle detaylandırılabilir:
- Fon Toplama: İlk aşamada genel ortak sınırlı ortaklardan yatırım taahhütlerini toplar. Taahhüt edilen sermaye banka hesabında hazır bekletilmez. Bunun yerine sınırlı ortakların fon yatırım süreci boyunca aşamalı olarak ödeyecekleri bir rezerv oluşturulur. Sözleşme yoluyla fonun yatırımları nasıl yöneteceği hukuken netleştirilir.
- Ön Eleme: Fon toplandıktan sonra genel ortak yatırım fırsatlarını aktarması muhtemel bir iş ağı kurar. Böylelikle sermaye yöneticileri girişimcilerden gelen başvuruların yanı sıra sektörel iş birlikleriyle “deal flow” adı verilen potansiyel yatırım havuzunu oluşturur. Gelen başvuruların arasından fonun stratejisine ve yatırım kriterlerine uygun olanlar ön elemeden geçer. Yatırımcılar girişimleri değerlendirirken yatırımcı sunumuna, iş modeline ve ekip yapısına dikkat eder.
- Durum Tespiti (Due Diligence): Ön elemeyi geçen girişimler için due diligence süreci başlar. Burada start-up’ın finansal yapısı, iş modeli, pazar büyüklüğü ve teknik altyapısı gibi unsurlar incelenir. Piyasa analizleri yapılarak potansiyel riskler belirlenir. Durum tespiti yatırım kararı verilmeden önce tüm potansiyel risklerin ve fırsatların belirlenmesini sağlar.
- Yatırım: Durum tespitinin olumlu sonuçlanması hâlinde yatırım müzakereleri başlar. Bu aşamada şirketin değeri belirlenir ve belirlenen değer üzerinden hisse devir oranları netleştirilir. Müzakereler sonucunda hisse oranının yanı sıra fonun yönetim kurulundaki temsiliyeti de resmî sözleşmeler yoluyla belirlenir. Ardından sermaye aktarımı ve hisse devri gerçekleşir.
- Portföy Yönetimi: Yatırım süreci boyunca girişime stratejik destek sağlanır. Bu kapsamda mentorluk, networking, işe alım ve yeni girişim sermayesi turlarının hazırlanması gibi desteklerle girişimin büyümesi teşvik edilir.
- Çıkış: Fonun nihai hedefi bir çıkış stratejisiyle yatırımın realize edilmesidir. Tipik çıkış yolları arasında halka arz ve daha büyük bir şirkete satış bulunur.
Girişim Sermayesinin Avantajları Nelerdir?
Girişim sermayesiyle finanse edilen şirketlerin diğer şirketlere oranla aynı dönem içerisinde daha hızlı bir büyüme sergilediği görülür. Örneğin satışlarını ve ihracat oranlarını iki kat hızlı artırırken Ar-Ge’ye üç kat daha fazla yatırım yaparlar. Girişim sermayesinin yeni işletmelere sunduğu avantajlar bundan ibaret değildir.
Öne çıkan avantajlar şöyle sıralanabilir:
- Finansmana Erişim: Girişim sermayesi nakit akışı veya varlıkları yetersiz olan erken aşama şirketler için önemli bir sermaye kaynağıdır. Bu sayede girişimciler operasyonlarını başlatmak ve büyütmek için ihtiyaç duydukları fonu elde edebilir.
- Geri Ödemesiz Yatırım: Girişim sermayesi banka kredisi türü finansman yöntemlerinin aksine geri ödeme yükümlülüğü getirmez. Yatırım karşılığında şirketin hisseleri verilir. Bu durum büyüme hedeflerine nakit girişiyle ulaşmak isteyen şirketler için büyük bir avantaj sunar.
- Yeni Yatırımcılar Bulma: Bir girişim sermayesi fonundan yatırım almak girişim için referans işlevi görür. Piyasada tanınan ve saygı duyulan bir fonun iş modelini onaylaması ileriki aşamalarda diğer fonların ve yatırımcıların dikkatini çekmeyi kolaylaştırır.
- Uzmanlık Desteği: Girişim sermayesi fonu finansal desteğin yanında strateji, yönetişim alanında destek sunar. Fonun sağladığı uzmanlık desteği küçük şirketlerin kendi başlarına elde edemeyeceği bir rekabet avantajı yaratır.
- Network Fırsatları: Girişim sermayesi yatırımcılarının sahip olduğu geniş iş ağı, girişimcilere yalnızca sermaye değil stratejik fırsatlar da sunar. Bu ağ sayesinde girişimler; yeni müşterilere ulaşabilir, yetenekli çalışanları ekibe katabilir ve sonraki finansman turlarında daha kolay yatırımcı bulabilir. Doğru bağlantılarsa işin ölçeklenmesini ve hızlı büyümesini mümkün kılar.
Girişim Sermayesinin Türleri Nelerdir?
Girişim sermayesi yatırım yapılan şirketin yaşam döngüsündeki aşamalarına ve yatırımcının profiline göre çeşitli türlere ayrılır. Fonlama aşamaları temel alınarak yapılan sınıflandırmada şirketin olgunluk düzeyi ve yatırımcının üstlendiği risk seviyesi göz önünde bulundurulur.
- Tohum (Seed): Tohum aşaması girişimin bir fikirden gerçek bir işletmeye dönüştüğü evredir. Şirket artık bir ürün veya prototip geliştirmiş, pazarı test etmiş ve yatırımcıları ikna edecek bir sunum hazırlamıştır. Girişim sermayesi fonları tohum aşamasında pazar araştırması, ürün geliştirme ve ekip kurma gibi belirli hedefler için kullanılır.
- Seri A Yatırım: Girişim, Seri A yatırım turuna başladığında ürün-pazar uyumunu kanıtlamış ve sürdürülebilir bir büyüme modeline sahip olduğunu göstermiş kabul edilir. Bu aşamadaki fonlar işi ölçeklendirmek için kullanılır. Yatırımlar ürün gelişimini hızlandırmak, pazarlama ekibini büyütmek ve daha geniş bir kitleye ulaşmak amacıyla toplanır. Seri A’da girişimin uzun vadeli kârlılığa ulaşabilecek sağlam bir iş modeli oluşturması ve bunu şeffaf şekilde sunması beklenir.
- Seri B Yatırım: İşletmenin büyüme ve ölçeklenme dönemine geçtiği aşamadır. Şirket Seri A’da kurduğu iş modelini başarıyla kanıtlamıştır. Şimdi operasyonlarını genişletmeyi, yeni pazarlara girmeyi veya stratejik satın almalar yapmayı planlar. Seri B yatırımları şirketin rekabetçi konumunu güçlendirmek için gereken sermayeyi sağlar.
- Seri C Yatırım: Seri C aşamasına ulaşan şirketler büyüme yolunda olgunluk kazanmış ve istikrarlı bir müşteri tabanı oluşturmuştur. Seri C ve sonrası fonlar şirketin global pazarlara açılması, yeni ürün hatları oluşturması veya pazar payını artırması gibi stratejik hamleler için kullanılır.
Girişim sermayesi fonları yatırımcı türüne göre farklı kollara ayrılır.
- Melek Yatırımcılar: Genellikle yüksek net geliri veya varlığı olan bireylerin kişisel sermayelerini kullanarak erken aşamadaki girişimlere yaptıkları yatırımlardır. Finansal desteğin yanı sıra tecrübe ve ağ desteği de sunar. Melek yatırımcılar özellikle pre-seed ve seed turlarında kritik rol oynar. Yatırımcı açısından risk oranı yüksektir çünkü yatırım yapılan girişimler henüz fikir veya prototip aşamasındadır. Ancak girişim başarılı olursa yatırımın geri dönüşü çok büyük olabilir.
- Girişim Sermayesi Fonları: Kurumsal ve bireysel yatırımcılardan toplanan sermayeyi yöneten profesyonel girişim sermayesi firmalarının erken ve büyüme aşamasındaki girişimlere yatırım yapmak için oluşturduğu fonlardır. Yüksek riskli genç şirketlere uzun vadeli öz sermaye yatırımları yapar. Toplanan sermaye kademeli olarak kullanılır. Genellikle Seri A ve sonrasında devreye girerek şirketin ölçeklenmesini destekler.
- Kurumsal Girişim Sermayesi: Büyük şirketlerin stratejik hedefleri doğrultusunda kurduğu yatırım fonlarıdır. Girişimlere inovasyona hızlı erişim, iş modellerini çeşitlendirme, yeni pazarlara girme ve stratejik ortaklıklar kurma imkânı tanır. Kurumsal girişim sermayesi modeli işletmelere ana şirketin yönetim ve pazarlama uzmanlığı gibi ek kaynaklarını ve desteğini de sağlayabilir.
- Kamu Destekli Fonlar: Devlet ya da kamu kurumları tarafından oluşturulan, girişim sermayesi mantığında işleyen yatırım araçlarıdır. Amacı özel sektörün yeterli sermaye sağlamadığı alanlarda finansman açığını kapatmak ve ekonomik gelişmeyi desteklemektir. Gelir hedefinin yanı sıra sosyal, bölgesel veya politik etki gibi amaçlar da taşır.
Kimler Girişim Sermayesi Alabilir?
Girişim sermayesi her işletme için uygun bir finansman yöntemi değildir. Girişim sermayesi yatırımcıları iş fikrinden önce bu fikri hayata geçirebilecek ekibe yatırım yapar. Bu bağlamda girişim fikirlerinin ve girişimcilerin taşıması gereken birtakım nitelikler bulunur:
- Büyüme Potansiyeli: Girişim piyasada rekabet avantajı sağlayabilecek yenilikçi bir ürün veya hizmet sunmalıdır. Yatırımcılar iş modelinin potansiyel büyüme fırsatlarının olduğuna ve piyasadaki muadillerinden ayrıştığına inanmalıdır. Girişim sermayesi yatırımcılarının önemsediği unsurlardan biri de yatırım yapılan işin ölçeklenebilme potansiyelidir. Ölçeklenebilirlik, bir işin gelirlerini hızla artırabilme kapasitesine sahip olurken maliyetlerini aynı oranda yükseltmeden büyüyebilme yeteneğini ifade eder. Ölçeklenebilirlik yatırımcının koyduğu sermayenin katlanarak büyümesini sağlar.
- Güçlü Ekip: İşin arkasındaki ekibin nitelikleri, deneyimi ve uyumu yatırımcıların önem verdiği değerlendirme kriterlerinden biridir. Girişimciler gerekli yeteneklere sahip olduklarını ve yatırımcılara güvenilir bir yönetim sunabildiklerini göstermelidir. Girişimcilerin geçmişteki başarıları, başarısızlıklarından aldıkları dersler ve kriz anlarında verdikleri tepkiler yatırımcının güvenini kazanmaya katkıda bulunur. Ekip üyelerinin işe olan tutkusu ve vizyonu zorlu girişimcilik yolculuğunda vazgeçmemelerini sağlayan önemli motivasyon kaynaklarındandır.
- İş Planı: Potansiyel yatırımcıları ikna etmek için kapsamlı ve detaylı bir iş planı hazırlanmalıdır. Bu plan işletmenin hedeflerini, pazar analizini, rekabet stratejisini, gelir projeksiyonlarını ve sermayenin nasıl kullanılacağını içermelidir. Yatırımcılar iş planı aracılığıyla girişimin sadece bugünkü durumunu değil, gelecekteki potansiyelini de anlamaya çalışır. İş planında sunulan finansal projeksiyonların gerçekçi ve mantıklı varsayımlara dayanması yatırımcı nezdinde güven oluşmasını sağlar.
- Net Hedefler: Girişimin hedeflediği pazarda büyüme potansiyeli olduğuna dair net veriler sunulmalıdır. Net hedefler girişimin somut ve ölçülebilir adımlarla ilerleyen bir stratejisi olduğunu gösterir. Yatırımcıya sunulan anahtar performans göstergeleri (KPI’lar), fonun ne kadar verimli kullanıldığını ortaya koyan önemli göstergelerdir. Ayrıca ihtiyaç duyulan sermaye miktarı doğru belirlenmelidir. Aşırı yüksek veya düşük bir talep yatırımcıların ilgisini kaybetmesine neden olabilir.
- Pazar Büyüklüğü: Yatırımcılar mümkünse küresel pazarlara hitap edebilecek ve hızla ölçeklenebilecek girişimlerle ilgilenir. İşin kârlılık potansiyeli yüksek oranda pazarın büyüklüğüne bağlıdır. İşletme sahipleri hedef pazarın büyüklüğünü ve pazarlama stratejilerini ikna edici şekilde sunmalıdır. Bir girişim ne kadar iyi bir ürüne sahip olursa olsun, hitap ettiği pazar küçükse yatırımcının beklediği getiriyi sağlayamaz. Bu nedenle girişimciler sunumlarında toplam pazar büyüklüğü (TAM), hedeflenen pazar (SAM) ve elde edilebilir pazar (SOM) gibi kavramları kullanarak pazarın potansiyelini rakamlarla desteklemelidir.
- Problem Seçimi: Girişim sermayesi yatırımcıları, geleneksel yöntemlerle finanse edilemeyecek kadar riskli ancak büyük bir etki yaratma potansiyeli bulunan iş fikirlerine yönelir. Yatırımcılar girişimcinin çözmeye çalıştığı problemin gerçekten yaygın ve kritik olup olmadığını anlamaya çalışır. Doğru problem seçimi ürünün veya hizmetin gerçekten bir ihtiyaca cevap verdiğini gösterir. Dolayısıyla girişim doğru probleme uygun enstrümanlarla cevap veren bir çözüm olarak sunulmalıdır.
- Aktif Katılım: Girişim sermayesi pasif bir yatırım değildir. Yatırımcılar genellikle şirketin yönetimine ve stratejisine aktif olarak katılmak ister. Bu nedenle girişimci iş birliğine ve kontrol paylaşımına açık olmalıdır. Yatırımcılar genellikle yönetim kurulunda sandalye talep eder. Bu talep girişimcinin tek başına karar verme özgürlüğünü kısıtlayabilir. Girişimcinin yatırımcılarla açık ve şeffaf bir iletişim kurması, onların tecrübelerinden faydalanmaya istekli olması ve ortak hedeflere ulaşmak için iş birliğine hazır olması başarılı bir ortaklık için gerekli şartlardır.
Girişim Sermayesi Nasıl Alınır?
Girişim sermayesi arayışına başlamadan önce yatırım türünün işletme açısından doğru olduğuna karar verilmesi gerekir. Girişim sermayesi hızlı büyüme ve ölçeklendirme hedefleyen şirketler için uygundur. Uzun vadeli yapısı nedeniyle kurucu ve yatırımcı arasında güçlü bir ortaklık gerektirir.
Girişim sermayesi almayı planlayan işletmeler aşağıdaki pratik yol haritasını dikkate alabilir:
- Yatırımcı Sunumu: Sürecin ilk ve en önemli adımı potansiyel yatırımcıları ikna edecek kapsamlı ve detaylı bir iş planıyla etkileyici bir sunum dosyası hazırlamaktır. Yatırımcı sunumunda girişimin hedeflediği pazarın sorunları ve bu sorunlara bulunan çözümler kısa ve öz olarak verilmelidir. Gelir, gider ve kârlılık tahminleriyle yatırımcının dikkati diri tutulmalı, girişim için istenen sermayenin miktarı net ifade edilmelidir.
- Yatırımcı Araştırması ve Ağ Oluşturma: Faaliyet gösterilecek sektöre ve mevcut aşamaya uygun yatırımcılar belirlenerek iletişim kurulmalıdır. İş dünyasındaki ilişkiler yoluyla doğru insanlara ulaşarak güvenilir referanslar edinmek yatırım toplama sürecini hızlandırabilir.
- Müzakere: Yatırımcıyla görüşme sırasında iş fikri ve işin potansiyeli kısa ve öz sunulmalı, yatırımcının soruları açık ve net yanıtlarla karşılanmalıdır. Bu aşamayı yatırım şartlarının karşılıklı müzakeresi izler. Yatırımın getireceği kontrol kaybı ve yönetim kurulu yapısı gibi konuların masaya yatırılması esnasında girişimcinin müzakere yeteneklerini sergilemesi önemlidir.
- Durum Tespiti ve Finansman Anlaşması: Yatırımcı; şirketin finansal, hukuki ve operasyonel durumunu detaylıca inceler. Bu inceleme sonrasında yatırımın sermaye çağrıları şeklinde etaplı olarak yapılmasına karar verilebilir.
- Yasal Gereklilikler: Girişim sermayesi fonuna dair yasal çerçeve 6362 Sayılı Sermaye Piyasası Kanunu’nun (SPK) 52 ve 54. maddeleri kapsamında düzenlenmiştir. Buna göre girişim sermayesi fonlarının kuruluşu Sermaye Piyasası Kuruluna başvuru, iç tüzük onayı ve ihraç belgesi gibi resmî süreçleri içerir. Fonların nitelikli yatırımcılardan en geç 2 yıl içinde asgari kaynak taahhüdü tutarını tahsil etmesi zorunludur.
Mükellef’le Girişiminizi Bir Adım Öne Taşıyın!
Girişimcilik yolculuğunuzda muhasebe süreçlerinizi profesyonel bir şekilde yönetmek başarıya giden yolda kilit öneme sahiptir. Mükellef olarak şirketinizin kuruluş sürecinde, iş planınızı hazırlarken veya vergi avantajlarından yararlanırken ihtiyacınız olan profesyonel desteği sunuyoruz. Bunun yanı sıra sunduğumuz ücretsiz kaynaklarla işinizi nasıl daha kolay büyüteceğiniz, ihtiyaç duyduğunuz yatırımcıları ikna edecek sunumları nasıl yapacağınız hakkında detaylı bilgiler edinmenize yardımcı oluyoruz. Girişiminizin finansal süreçlerini güvenle yönetmeye hemen başlayabilirsiniz. Üye olun, hemen sizi arayalım.
