İşveren ve işçi arasındaki hizmet sözleşmesi modern iş hayatında sıklıkla karşımıza çıkar. Tarafların hak ve yükümlülüklerinin gereği gibi aydınlatılmasında ve hizmet ilişkisinin sağlıklı bir şekilde kurulmasında detaylı bir hizmet akdinin rolü büyüktür. Türk Borçlar Kanunu’nda açıklandığı üzere geçerliliği belirli şartlara tabi tutulmuştur. Hizmet sözleşmesinin ne olduğunu ve nasıl hazırlanması gerektiğini ayrıntılarıyla aktardık.
Hizmet Sözleşmesi Nedir?
İşçi ve işveren arasındaki bağın hukuksal görünümü hizmet sözleşmesidir. İşçi ve işveren arasında kararlaştırılan önemli unsurlar, bu sözleşmesiyle netleşir. Hizmet sözleşmesi, işçiyle işveren arasındaki iş görme akdinin detaylarının kanuni düzleme aktarılmasıdır.
Türk Borçlar Kanunu Madde 393’te açıklandığı üzere işçinin işverene bağımlı olarak belirli veya belirsiz sürelerle çalışmayı, işvereninse işçiye zamana veya yapılan işe göre ödeme yapmayı üstlendiği sözleşmeler hizmet sözleşmeleridir.
Durumun gerekliliklerine göre ancak ücret karşılığında yapılabilecek bir işin bir kimse tarafından yapılması ve işveren konumundaki kişinin yapılan işi kabul etmesi durumunda taraflar arasında hizmet sözleşmesi doğmuş sayılır.
Türk Borçlar Kanunu’na göre aksi belirtilmedikçe hizmet sözleşmelerinde şekli şart aranmaz. Yani bu sözleşmeler tarafların sözleşme yapma beyanının net bir şekilde ifade edilmesiyle kurulur. Fakat İş Kanunu’nda çoğu hizmet sözleşmesi için yazılılık şartı aranır, bu sayede işçinin ve işverenin hakları korunur.
Geçersiz olduğu sonradan anlaşılan bir hizmet sözleşmesi, hizmet ilişkisi sonlandırılıncaya kadar geçerli bir hizmet sözleşmesinin tüm hüküm ve sonuçlarını doğurur.
Hizmet Sözleşmesinin Özellikleri Nelerdir?
Hizmet sözleşmesinin özellikleri Türk Borçlar Kanunu ile belirlenen usullere bağlıdır. Sözleşmenin şekli bir şartının bulunmaması farklı özellikte hizmet sözleşmeleri hazırlamayı mümkün kılsa da sözleşmenin belirli bir çerçeveye uyması şarttır. Buna göre en temelde işçi ve işverenin bazı borçları vardır. Bunlar Türk Borçlar Kanunu’nun 395-405 maddeleri arasında ayrıntılı biçimde yer alır.
İşçinin borçlarından bazıları şunlardır:
- İş görme,
- Özen ve sadakat,
- Teslim ve hesap verme,
- Düzenlemelere ve talimatlara uyma.
İşverenin en temel borcuysa zamana ya da yapılan işe göre ücret ödemektir.
Herhangi bir şekli şarta tabi tutulmadığı için genel hizmet sözleşmeleri sözle ya da iki tarafın da karşılıklı olarak borçlarını yerine getirmesiyle kurulmuş sayılır. Hizmet sözleşmelerinde önemli olan konulardan biri de sözleşmeyi sona erdiren koşullardır. Belirli ve belirsiz süreli hizmet sözleşmelerinin sona erme koşulları farklıdır.
Belirli süreli hizmet sözleşmeleri aksi belirtilmedikçe hizmetin bitiş süresiyle, sözleşmede belirlenen tarihle birlikte son bulur. Belirsiz süreli hizmet sözleşmelerindeyse taraflar fesih yetkisiyle hizmet sözleşmesini sonlandırabilir.
Hizmet ve Eser Sözleşmesi Farkı Nedir?
Eser sözleşmesi, yüklenicinin belirli bir eser meydana getirmeyi taahhüt ettiği ve iş sahibinin de bu eser karşılığında yükleniciye ücret ödemeyi kabul ettiği sözleşme türüdür. 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu madde 470 ile 486 arasında eser sözleşmesinin detayları açıklanmıştır.
Eser ve hizmet sözleşmeleri, aralarındaki bazı benzerlikler nedeniyle zaman zaman karıştırılabilir. Kanuna göre eser sözleşmesinde de hizmet sözleşmesi gibi şekli şart aranmaz. Yani iki sözleşme de açık irade beyanıyla kurulabilir.
Fakat iki sözleşmenin arasında birtakım önemli farklılıklar bulunmaktadır:
- Taraflar: Hizmet sözleşmesinin tarafları işveren ve işçi iken eser sözleşmesinde taraflar yüklenici ve iş sahibidir. Yüklenici, belirli bir eseri belirli bir zaman dilimi içinde yerine getirmeyi taahhüt eden; iş sahibi ise yapılan eser karşısında ücret ödemeyi kabul eden taraftır.
- Edimler: Hizmet sözleşmesinde işçiye yüklenen borç başka bir işçi tarafından da yerine getirilebilirken eser sözleşmesinde edimi meydana getiren kişinin kişiliği eserde rol alabilmektedir. Eser sözleşmesinin edimi, yüklenen tarafından yapılan eserdir; hizmet sözleşmesin edimi ise görülen iştir. Parça borcu, konusu kişisel özellikleriyle belirlenen borçlarken cins borcunda edimin yerini kendi cinsinden başka bir edim doldurabilir, kişilik özelliği arka plandadır. Eserler çoğunlukla parça borcunu oluştururken hizmet sözleşmesinde üstlenilen hizmet cins borcudur.
- Ücretler: Eser sözleşmelerinde yüklenen, ortaya çıkan eserin zamanında teslimi için ödeme alırken hizmet sözleşmelerinde genellikle işçinin çalıştığı zaman dilimi için ücret ödenir.
- Edim İçin Kullanılacak Malzemeler: Hizmet sözleşmelerinde işçi, iş görme borcunu yerine getirirken kural olarak işverenin sağladığı araç gereçleri kullanırken eser sözleşmesinde gerekli malzemeleri sağlama yükü yükleniciye aittir. Fakat eser sözleşmesinde taraflarca aksi de kararlaştırılabilir.
- Süre: Eser sözleşmesinde eser teslim edildikten sonra sözleşme biterken hizmet sözleşmesinde ise süreklilik esastır.
Hizmet Sözleşmesi Nasıl Hazırlanır?
Hizmet sözleşmesi çoğunlukla hukuki danışmanlar ve avukatlar tarafından detaylı bir şekilde hazırlanıp işveren ve işçinin önüne sunulur. Taraflar, sözleşmenin içeriğini kanunun dışına çıkmamak üzere istedikleri gibi belirleyebilir.
Yazılı bir hizmet sözleşmesinde yer alabilecek unsurlar şunlardır:
- İşçinin ve İşverenin Adı: Hizmet sözleşmelerinde işçi sadece gerçek kişi olabiliyorken işveren gerçek ya da tüzel kişi olabilir. Burada önemli olan iki tarafın da adlarının tam ve doğru şekilde yazıldığından emin olmaktır. Ayrıca iki tarafın da adres, e-posta, telefon numarası gibi iletişim bilgilerinin eksiksiz yazılması da mühimdir.
- İşin Tanımı: İşveren ve işçi, İş Kanunu’nun çizmiş olduğu sınırların dışına çıkmaksızın herhangi bir iş üzerinde anlaşabilir. İş Kanunu’nda belirtildiği üzere işçi aleyhine yazılan maddeler yazılmamış sayılır.
- Yapılacak İş Karşılığında Ödenecek Ücret Miktarı: Taraflar, burada da asgari çerçeveye uymak kaydıyla istedikleri ücreti belirlemekte serbesttir.
- İkramiye ve Promosyonlar
- İş Sözleşmesinin Kurulduğu ve Yürürlüğe Gireceği Tarih
- Gizlilik: Rekabet yasağı hizmet sözleşmelerinin önemli bir bölümünü oluşturur. İşveren, kanundaki sınırlar dâhilinde istediği gizlilik şartlarını sözleşmeye koyabilir.
- Sözleşmenin Belirli/Belirsiz Süre İçin Kurulması: İş sözleşmeleri belirli süreli ve belirsiz süreli olmak üzere ikiye ayrılır. Eğer sözleşme içinde sözleşmenin belirli süreli olduğu ve sürelerin ne olduğu yazmıyorsa sözleşme belirsiz süreli sayılır.
- Tarafların Karşılıklı Anlaştığını Beyan Etmesi
- İşin Nerede Görüleceği: İş, işverence sağlanacak iş yerinde ya da uzaktan görülebilir. Her iki durumda da iş yerinin açık adresi de sözleşmede bulunur.
- Fesih Şartları: Burada dikkat edilmesi gereken detay işçinin haklarını korumaktır. İşveren için sağlanacak fesih şartları işçinin aleyhineyse bu şartlar yazılmamış sayılır.
- Uyuşmazlık Anında Başvurulacak Mahkeme: Taraflar, isterse kanundaki mahkemeyi tercih edebilir ya da işveren, işçi veya iş yeri mahkemesini görevli kılmakta anlaşabilir.
Hizmet Sözleşmesi Örneği
Hizmet sözleşmeleri ihtiyaca göre istenilen unsurlar eklenerek hazırlanabilir, bu konuda bir kısıtlama yoktur.
Genel ihtiyaca göre hazırlanmış bir hizmet sözleşmesi örneğini aşağıdaki formu doldurarak indirebilirsiniz.
Hizmet Sözleşmesinde Cayma Hakkı Nedir?
Sözleşmeler farklı şekillerde ortadan kalkabilir. Bunlardan biri sözleşmeden dönme olarak bilinir. Sözleşmeden dönme geriye yönelik bir işlemdir, buna göre sözleşmenin hiç yapılmadığı varsayılır. Hak ve borçlar baştan beri ortaya çıkmamış olur.
Hizmet sözleşmesi gibi sürekli borç-edim içeren sözleşmelerde cayma hakkı kullanılamaz. Fakat iki taraf da ifaya başlamamışsa sözleşmeden dönmek mümkündür. Bu hakkın sözleşme yapıldıktan sonra iki hafta içinde kullanılması gerekir. İfaya başlandıysa ve sözleşme ortadan kaldırılmak isteniyorsa sözleşmeden dönme mümkün değildir. Bu durumda ancak fesih hakkı kullanılabilir.
Hizmet Sözleşmesi Feshi Nasıl Yapılır?
Hizmet sözleşmesinde fesih hakkı kullanılmak isteniyorsa belirli şartların varlığı aranır. Bu şartlar sözleşmenin belirli ya da belirsiz süreli olmasına göre değişir.
Belirli süreli sözleşmeler, aksi kararlaştırılmadıkça fesih bildirimi yapılmaksızın kararlaştırılan sürenin bitmesiyle sona erer. Eğer sözleşme süresi bittiyse ve taraflar hâlâ sözleşmeyi devam ettiriyorsa bu sözleşmenin belirsiz süreliye dönüştüğü kabul edilir. Taraflardan her biri on yıldan fazla süre için yapılan hizmet sözleşmesini on yıldan sonra altı aylık fesih bildirim tarihlerine uyarak feshedebilir.
Belirsiz süreli sözleşmelerde ise iki tarafın da sözleşmeyi fesih bildirim tarihlerine uyarak sona erdirme hakkı bulunur. Fesih bildirim süreleri hizmet sürelerine göre değişkenlik gösterir.
- 0 – 1 yıl arası hizmet süresi için iki hafta,
- 1 – 5 yıl arası hizmet süresi dört hafta ve
- 5 yıldan fazla hizmet süresi için altı haftadır.
Taraflar bu süreleri kısaltamaz fakat istedikleri kadar uzatmakta özgürdür. Ayrıca, fesih süreleri iki taraf için de aynı olmak zorundadır. Bildirimde şekli şart yoktur yani sözlü ya da yazılı olarak yapılabilir. Fesih sürelerine uyulmaksızın işveren tarafından feshedilen sözleşmelerde işçinin tazminat isteme hakkı saklıdır. Bu nedenle hizmet sözleşmesinin yazılı olarak yapılması çıkabilecek uyuşmazlıkları aydınlatmak amacıyla büyük bir delil teşkil eder.
Fesih süreleri dışında haklı sebep bulunursa taraflar derhâl fesihle sözleşmeyi bitirebilir. Sözleşmeyi bitiren taraf karşı tarafa bu sebebi yazılı olarak bildirmekle yükümlüdür. Haksız sebep, sözleşmeyi bitiren taraftan dürüstlük kuralları çerçevesinde sözleşmeyi gerçekleştirmesinin beklenemeyeceği herhangi bir durum veya koşul olabilir.
Ayrıca işçinin ölümüyle hizmet sözleşmesi kendiliğinden son bulurken işverenin ölümüyle sözleşme işverenin mirasçılarına intikal eder.
Mükellef ile Şirketinizi Kurun, Yönetin ve Büyütün!
Mükellef olarak şirket kuruluşundan online muhasebeye, sanal ofisten marka tesciline kadar birçok işlemi kolayca yapmanıza yardımcı oluyoruz. Mükellef sayesinde hayalini kurduğunuz iş fikirlerini kolayca hayata geçirebilir, giderek daha fazla sayıda hizmet sözleşmesi imzaladığınız çalışanlarınızla işinizi büyütebilirsiniz. Siz de mutlu Mükellef müşterilerimiz arasına katılarak fiziksel sınırlama olmaksızın dilediğiniz yerden şirketinizi kurun, yönetin ve büyütün!
