İş dünyasında başarı, işçi ile işveren arasında sağlam ve şeffaf ilişkiler kurulmasıyla mümkündür. İlişkideki düzeni sağlayan en önemli unsurlardan biri iş sözleşmesidir. Her iki tarafın da beklentilerini, hak ve sorumluluklarını güvence altına almanın yolu bu sözleşmeden geçer. Doğru bir iş sözleşmesi gelecekte yaşanabilecek olası anlaşmazlıkların önüne geçilmesinde kritik rol oynar.
İş Sözleşmesi Nedir?
İş sözleşmesinin kanuni tanımı İş Kanunu Madde 8’de yapılmıştır. Maddeye göre işçinin işverene bağlı şekilde işi görmeyi, işvereninse bu işin karşılığında ücret ödemeyi kabul ettiği belgeler iş sözleşmesidir. Bu sözleşmeler işçi ve işveren arasındaki iş görme ve ücret ödeme vaadini açıklar, taraflar arasında sağlıklı bir iş ilişkisi kurulmasını sağlar. İş sözleşmesinin konusu kanunun belirttiği çerçevelerin dışına çıkmamak kaydıyla herhangi bir şey olabilir.
İş Sözleşmesi Neden Önemlidir?
İş Mahkemeleri, işçi ile işveren arasında çıkan uyuşmazlıklarla ilgilenir. Bu mahkemede açılan davalar ülke genelinde açılan davaların (2023 HSK verilerine göre) yaklaşık %7’sini oluşturur. Bu, azımsanamayacak kadar büyük bir orandır.
İşçi ile işveren arasındaki uyuşmazlıkların büyük kısmı iş sözleşmesinin yeteri kadar güçlü olmamasından ortaya çıkar. Sözleşmenin sadece iş ilişkisinin başlangıcını ve devamını düzenlemesi değil, bu akdin nasıl sonlanacağı ve tazminat haklarının detaylarını içermesi de çok önemlidir.
İş Mahkemelerine giden uyuşmazlıkların büyük çoğunluğu çeşitli tazminat istemleri üzerinedir. İşçi ve işveren gelecekte yaşayacakları muhtemel uyuşmazlıklardan kaçınmak, kaçınamadıkları uyuşmazlıklarda da delil olarak öne sürmek için yazılı iş sözleşmelerini kullanır.
İş Sözleşmelerinin Özellikleri Nelerdir?
İş sözleşmelerinin belirli özellikleri vardır. Bu özellikler şu şekilde sıralanabilir:
- İş sözleşmelerinin en önemli özelliklerinden biri şekli şartının olmamasıdır. Yazılı sözleşme yapılmayan hâllerde işverenin işçiye en geç iki ay içerisinde genel ve özel çalışma koşulları, çalışma saati, ücreti, ücret ödeme dönemi, fesih durumunda uyulması gereken kurallar ve benzeri bilgileri gösteren yazılı bir belge vermesi gerekir. Ancak süresi bir ayı geçmeyen sözleşmelerde bu fıkranın uygulanma zorunluluğu yoktur.
- Kanun maddesinin devamında getirilen istisnaya göre süresi bir yıl ya da fazla olan iş sözleşmelerinin yazılı yapılması zorunludur.
- Taraflar, bir yıldan kısa süreli bir sözleşme yapsalar da bunu yazılı olarak yapmamaları için önlerinde bir engel yoktur.
- Bu belgeler damga vergisi ve her türlü resim ve harçtan muaf tutulmuştur.
- İş sözleşmelerinde tarafların tüm maddeleri kendisinin belirleyebileceği sözleşme serbestisi ilkesi hâkimdir. Ancak burada işin kanuna uygunluğu esası vardır.
- İş sözleşmeleri iki tarafa da borç yükleyen özel hukuk sözleşmeleridir.
- Sözleşmelerde devamlılık esastır. Burada sözleşmenin belirli veya belirsiz süreli olmasının önemi yoktur. İşçi, işi sürekli olarak görmekle yükümlüdür.
İş Sözleşmesi İmzalarken Dikkat Edilmesi Gerekenler
İş sözleşmeleri çeşitli şekillerde karşımıza çıkabilir, borçlar hukukunda uygulanan sözleşme serbestisi ilkesi iş sözleşmelerinde de geçerlidir. Bu nedenle sözleşmeleri imzalarken belli maddelere dikkat etmek oldukça önemlidir:
- İş Tanımı: İşin detaylı tanımının sözleşmede bulunması tarafların yararınadır.
- Mesai Saatleri: Haftalık mesai saati 45 saatin üzerinde belirlenemez. Fazla mesai saatleri istisnaidir ve ücret karşılığı saatlik ücretin %50’si olarak belirlenmiştir, taraflar işçi için fazla mesai karşılığında her saat için bir buçuk saat serbest zaman kullanımını da tercih edebilir.
- Sözleşmenin Başlangıç Tarihi: Tarihi yazılı olarak belirlemek olası tazminat istemleri için çok önemlidir. Kıdem tazminatı, çalışılan seneler bazında hesaplanarak verilir. Tarihte yapılan bir yanlışlık tarafların mağduriyetine yol açabilir.
- İşçinin Çalışma Yeri/İşverenin Tayin Yetkisi: Sözleşmede üstüne anlaşılmayan bir çalışma yeri veya tayin şartı, fesih için geçerli bir sebep oluşturur. Bu nedenle sözleşmede çalışma yeri ve tayin konusunun açıkça belirtilmesinde yarar vardır.
İş Sözleşmesi Türleri Nelerdir?
İşveren ile işçi arasında sözleşmelerin türleri belirli ihtiyaçlara göre değişebilir. Bazı iş sözleşmesi türleri şu şekilde sıralanabilir:
- Belirli Süreli İş Sözleşmesi
- Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
- Tam Süreli İş Sözleşmesi
- Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
Belirli Süreli İş Sözleşmesi
Bir iş sözleşmesinin belirli bir süre için, belirli bir işin tamamlanacağı zamana kadar ya da belirli objektif bir olgunun ortaya çıkacağı tarihe kadar geçerli olacağını kabul eden taraflar, belirli süreli iş sözleşmesi düzenlemiştir. Bu sözleşmeler yazılı olmalıdır. Belirli süreli iş sözleşmeleri tekrar tekrar (zincirleme şekilde) kurulamaz. Fakat esaslı bir sebep varsa zincirleme belirli süreli olarak devam edilebilir. Eğer esaslı sebep yoksa iş sözleşmesi baştan beri belirsiz süreli kabul edilir.
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi
Belirli bir süre için yapılmamış tüm sözleşmeler belirsiz süreli sözleşme sayılır. İşin ne zaman başladığı bellidir fakat ne zamana kadar görüleceği, sözleşmenin ne zaman biteceği gibi detayları barındırmaz.
Tam Süreli İş Sözleşmesi
Kanunda belirtildiği üzere haftanın ve günün belirli vakitlerini bir işte geçiren işçi, tam süreli işçidir. Tam süreli çalışma haftada en fazla kırk beş saattir, fazlası kararlaştırılırsa geçersiz sayılır. Ücretlerin taban sınırı ise o yıl için açıklanan asgari ücrettir. Tam süreli iş sözleşmesine tabi işçi asgari ücretin altına çalıştırılamaz. Taraflar asgari ücrete uygun olmak kaydıyla ücrette anlaşmakta serbesttir.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi
İş yerinde tam süreli, benzer ya da aynı işte çalışan işçiye emsal işçi denir. Kısmi süreli iş sözleşmesiyle çalışan işçilerin çalışma süresinin ve koşullarının belirlenmesinde emsal işçi baz alınır. Emsal işçiye oranla haftalık çalışma saati önemli ölçüde az olan işçiyle işveren arasındaki sözleşme kısmi süreli iş sözleşmesidir.
Kısmi süreli iş sözleşmesinde belirlenen çalışma süresi, emsal işçinin çalıştığı sürenin 2/3’ünden fazla olamaz. Ayrıca kısmi süreli işçilere tam zamanlı çalışanlardan farklı muamele uygulanmamalıdır. Kısmi süreli çalışanlar en az çalıştığı saate oranlanan asgari ücreti almalıdır.
İş Sözleşmesi Nasıl Yapılır?
İş sözleşmeleri yazılı, sözlü ya da sadece iş sözleşmesi kurma isteğini belli eden bir davranışla kurulabilir. Bunun başlıca sebebi işçinin korunmasını sağlamaktır. Fakat sözlü olarak yapılan bir irade açıklamasıyla oluşan sözleşmenin ispatı son derece zordur. Bu nedenle taraflarca yapılan yazılı bir iş sözleşmesi aradaki uyuşmazlıkları en aza indirir ve gerekli durumlarda güçlü bir delil niteliği oluşturur.
Yazılı bir iş sözleşmesinde belirli unsurların bulunması çok önemlidir:
- Tarafların isimleri,
- İş tanımı,
- Sözleşmenin başlangıç-bitiş tarihi,
- Ücret,
- Mesai saatleri,
- Yan haklar,
- Fesih koşulları,
- Tarafların karşılıklı anlaştıklarını beyan etmesi,
- Tarafların imzası.
Yazılan bu unsurların kanuna aykırı olmaması gerekir. İşçi aleyhine yazılan şartlar geçersizdir. Kanuna aykırı biçimde hazırlanan sözleşmeler asgari düzeye göre yapılmış kabul edilir.
Belirli Süreli İş Sözleşmesi Örneği
Belirli süreli iş sözleşmeleri, genel bir iş sözleşmesinden bazı önemli noktalarıyla ayrılır. Bu nedenle sözleşmenin türünün detaylandırılması çok önemlidir. Belirli süreli iş sözleşmelerinde yukarıda sayılan maddelere ek birkaç madde daha bulunmalıdır:
Belirli süreli iş sözleşmesi örneğini indirmek için aşağıdaki formu doldurabilirsiniz.
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Örneği
İşçi ve işveren sözleşmelerinde sözleşmenin türü belirtilmediyse bu sözleşme belirsiz süreli sayılır. Bu nedenle yukarıdaki maddelerin yazılmasıyla bir nevi belirsiz süreli sözleşme tamamlanmış sayılabilir. Fakat yine de bu maddeleri eklemek iş sözleşmesinin netleştirilmesinde önem arz eder.
Aşağıdaki formu doldurarak belirsiz süreli iş sözleşmesi örneğine ulaşabilirsiniz.
İş Sözleşmesi Feshi Nasıl Yapılır?
İş sözleşmesinin feshi, sözleşmenin kurulması gibi belirli bir şekil şartına bağlı değildir. Fakat belirsiz süreli bir sözleşmenin feshedilmesi için iki tarafın da fesih bildirim süresine uyması gerekir. Bu süreye uymayan taraf bahsi geçen süre için karşı tarafa tazminat ödemekle yükümlü olur. Sözleşme, tarih bitiminde feshedilmiş sayılır.
Eğer İş Kanunu Madde 24 (işçinin haklı nedenle derhâl fesih hakkı) ve 25 (işverenin haklı nedenle derhâl fesih hakkı)’te geçen bir sebeple sözleşme feshediliyorsa bildirim sürelerine uyulması gerekmez.
Mükellef ile Şirket Kurmak ve Yönetmek Artık Çok Kolay!
Mükellef olarak bir şirket kurmak, büyütmek ve yönetmek konularında size yardımcı oluyoruz. Profesyonellerden oluşan ekibimizin desteği sayesinde oturduğunuz yerden şirketinizi kurabilir, ekibinizi büyütebilir ve şirketinizi yönetebilirsiniz. Siz de hayalinizdeki iş fikrini hayata geçirmek için hemen yola çıkın!
Sıkça Sorulan Sorular
İş sözleşmesi hakkında sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.
Belirli Süreli ve Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Belirli süreli iş sözleşmeleri, sözleşme tarihi bittikten sonra sonlanır. Belirsiz süreli iş sözleşmeleriyse taraflarca feshedilene kadar devam eder.
Kısmi Süreli İş Sözleşmesi En Fazla Kaç Gün Geçerlidir?
Kısmi iş sözleşmeleri, haftada otuz saati aşmamak üzere altı güne kadar çalışmayı içerebilir.
Belirli İş Sözleşmesi En Az Ne Kadar Olabilir?
İş Kanunu’nda belirli iş sözleşmesine azami ya da asgari bir süre getirilmemiştir.
Belirsiz Süreli İş Sözleşmesi Fesih Bildirim Süresi Ne Kadardır?
Belirsiz süreli iş sözleşmesi için fesih bildirim süreleri 0-6 ay arası süren iş için iki hafta, 6 ay ile bir buçuk yıl arası süren iş için dört hafta, bir buçuk yıl ile üç yıl arası süren iş için altı hafta ve üç yıldan fazla süren iş için sekiz haftadır.
İş Sözleşmesi Haklı Fesih Nedenleri Nelerdir?
İş Kanunu’nda belirtilen haklı fesih sebepleri sağlık sebepleri, ahlak ve iyi niyet kurallarına uygun olmayan haller ve benzerleri ve zorlayıcı sebeplerdir.