İhracat sürecinde hem ulusal hem uluslararası düzenlemelere hâkim olmak ve kurallara uymak, işlemlerin hızlı ve eksiksiz tamamlanmasını sağlar. Bu sayede doğru stratejilerle adım atarak uluslararası pazardaki rekabet ortamında avantaj elde etmek mümkün olur. Gümrük prosedürleri, ihracat belgeleri, ödeme yöntemleri, lojistik şartları gibi konularda bilgi sahibi olmak ve işlemleri sorunsuz yürütebilmek için ihracat terimlerinin bilinmesinde fayda vardır.
İhracat Terimleri Sözlüğü
Uluslararası ticarette ortak bir dil oluşturarak hem yasal prosedürleri hem tarafların arasındaki iletişimi kolaylaştıran ihracat terimleri şunlardır:
- Acente: İşletmeye hukuki açıdan bağlı olmayan, ticari işletmenin işlerine bir sözleşmeye dayanarak belli bir yerde sürekli şekilde aracılık eden veya bunları işletmenin adına yapan kişi ya da kuruluştur.
- Ad-Valorem Tarife: İthal edilen malın vergisinin ağırlık gibi fiziksel ölçülerinin değil, birim değerinin üzerinden alınması esasına dayanan vergilendirme türüdür.
- Akreditasyon: Bir başvuru sahibinin belirli kriterlere uygun olduğunu onaylayan ve belgeleyen sistemdir.
- Akreditif: İhracatçıyla ithalatçının arasında yapılan ticari işlemlerde ihracatçının alacaklarını bankalar aracılığıyla güvence altına alan, ihracatçıya ödeme alma garantisi sağlayan ödeme yöntemidir.
- Akreditif Amiri: Bankaya başvurarak akreditifin açılmasını talep eden, genellikle ithalatçı konumundaki taraftır.
- Akreditif Lehdarı: Lehine akreditif açılan, belirli şartlar yerine getirildiğinde kendisine ödeme yapılacak olan ihracatçı konumundaki taraftır.
- Aktarma: Belirlenen yükleme limanından boşaltma limanına taşıma yapılırken konteynerlerin bir gemiden diğer gemiye yüklenerek nihai varış limanına taşınmasıdır.
- AKÇT: Ülkeler arasında serbest dolaşım sağlamak için 1951 yılında kurulan, Avrupa Birliği’nin temelinin oluşmasında rolü olan Avrupa Kömür ve Çelik Topluluğu’dur.
- Amir Banka: İthalatçının talimatına istinaden ihracatçının lehine akreditif açan, belirlenen şartlar yerine getirildiğinde ihracatçıya ödeme yapmakla yükümlü bankadır.
- Amerika’ya Özel İhracat Lisansları: Belirli ürünleri Amerika Birleşik Devletleri’ne ihraç etmek için resmî makamlardan alınması gereken izin belgeleridir.
- Anti-Damping Vergisi: Bir malın iç piyasadaki fiyatından daha düşük fiyatla ihraç edilmesi (damping) durumunda haksız rekabeti önlemek için uygulanan vergidir.
- Armonize Sistem Kodu: Uluslararası ticarete konu ürünlerin tanımlanması ve sınıflandırılması için Dünya Gümrük Örgütü (DGÖ) tarafından belirlenen 6 rakamlı evrensel kodlardır.
- Armonize Sistem Nomanklatürü: Uluslararası ticarete konu ürünleri sınıflandırma ve numaralandırma sistemidir.
- Asıl Manifesto: Konşimentolara göre gemide tutulan yük defterine çıkış limanındaki yetkili mercilerce tasdik edilen ve zorunlu bilgileri içeren belgedir.
- ATA Karnesi (ATA Carnet): Geçici İthalat Sözleşmesi’nde taraf ülkelerin arasında yapılan ithalatta ve ihracatta gümrük işlemlerinin hızlandırılması için kullanılan gümrük belgesidir.
- Aynı Eşya: Fiziksel özellikleri, kalitesi ve diğer özellikleri aynı olan ve aynı ülkede üretilen eşyalardır.
- Ayni Sermaye: Şirketin kuruluşu sırasında ortaya koyulan, aktif olarak bilançoya geçirilebilen taşınır ve taşınmaz eşyalar, makineler gibi para dışındaki değerlerdir.
- Ayrıntılı Fatura: Kıymetleri üzerinden vergiye tabi olan, birden fazla kabın içinde gelen çeşitli cinsteki ve kıymetteki eşyanın her bir kapta hangi miktarda bulunduğunu gösteren, satıcı veya gönderici tarafından faturaya uygun şekilde düzenlenen belgedir.
- Bağlayıcı Menşe Bilgisi: Eşyanın tercihli veya tercihli olmayan menşeinin tespitine ilişkin olarak yazılan talebe istinaden Gümrükler Genel Müdürlüğü tarafından verilen idari karardır.
- Bağlayıcı Tarife Bilgisi: Eşyanın Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde sınıflandırılmasına ilişkin olarak Gümrük ve Ticaret Bölge Müdürlükleri tarafından yazılan talep üzerine verilen idari karardır.
- Bağlı Muamele: İthal edilen malların ve hizmetlerin bedelinin mal ve hizmet ihracıyla karşılandığı bir takas yöntemidir.
- Bandrol: Satılan ürünün denetlendiğini ve vergi yükümlülüğünün yerine getirildiğini gösteren etikettir.
- Basitleştirilmiş Usul: Dış ticaret işlemlerinin gerektirdiği gümrük usullerinin kolaylaştırılmasına ve formalitelerin azaltılmasına yönelik uygulamalardır.
- Basel Sözleşmesi: Tehlikeli atıkların hareketini azaltmak, çevreyle uyumlu şekilde ıslahını ve bertaraf edilmesini sağlamak için imzalanan uluslararası sözleşmedir.
- Bedelsiz İhracat: Yurt dışından bir ödeme yapılmaksızın hediye, reklam ve tanıtım gibi çeşitli amaçlarla malların yurt dışına çıkarılmasıdır.
- Benzer Eşya: Aynı işlevi gören, ticari olarak birbirinin yerine koyulabilen, benzer özellikleri taşıyan ve aynı ülkede üretilen eşyalardır.
- Beyan: Ülkeye giriş yapacak veya ülkeden çıkış yapacak eşyaya ve dış ticaret faaliyetine ilişkin olarak gümrük idaresine yapılan yazılı, belirli durumlarda sözlü bildirimdir.
- Beyan Sahibi: Gümrük mevzuatı uyarınca gümrük idaresine beyanda bulunan veya adına beyanda bulunulan kişiler ve kuruluşlardır.
- Beyanın Bağlayıcı Olması: Gümrük idarelerine bulunulan beyanın tescili için ibrazından sonra eşyanın cinsinde, niteliğinde, birim fiyatında herhangi bir düzeltme yapılamaması, belgelerin doğruluğundan ve yükümlülüklere uyulmasından sorumlu olunması ve beyannamenin başkasına devredilememesidir.
- Beyanname: Ülkenin sınırlarının dışına çıkan malların ve hizmetlerin gümrük işlemlerinin düzenlenmesi için her bir kaleme ayrı ayrı düzenlenen ve gümrük otoritelerine verilen belgedir.
- Bilgi Talebi: Gümrük mevzuatının uygulanması, bağlayıcı tarife ve bağlayıcı menşe bilgileri gibi konular hakkında gümrük idaresinden bilgi almak üzere yapılan başvurudur.
- Bono: Belli bir vadenin sonunda ana paranın belirlenen faiziyle birlikte geri alınmasını taahhüt eden borç senedidir.
- Brüt Ağırlık: Eşyanın kendi ağırlığıyla tüm ambalaj maddelerinin ve kaplarının ağırlıklarının toplamıdır.
- Bunker: Limanda veya denizde bulunan, gemilerin yakıt ihtiyacını karşılayan depolama tesisidir.
- CE İşareti: Ürünün Avrupa Birliği’nin (AB) direktiflerine uygun olduğunu, gerekli bütün uygunluk değerlendirme faaliyetlerinden geçtiğini gösteren işarettir.
- CFR (Cost and Freight)-Masraflar ve Navlun: Satıcının malı belirlenen varış limanına gönderebilmek için gerekli tüm giderleri ve navlunu ödemek zorunda olduğu, malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamladığı, mallara ilişkin hasarın ve masrafların mallar gemide bulunduğunda alıcıya geçtiği teslim şeklidir.
- CIF (Cost, Insurance and Freight)-Masraflar, Sigorta ve Navlun: Satıcının CFR’deki yükümlülüklerine aynen sahip olduğu, ayrıca malların taşınması sırasında meydana gelen yitik veya hasar rizikosuna karşı deniz sigortası temin etmek durumunda olduğu teslim şeklidir.
- CIP (Carriage and Insurance Paid to)-Taşıma Ücreti ve Sigorta Ödenmiş Olarak Teslim: Satıcının CPT’deki yükümlülüklere aynen sahip olduğu ancak ek olarak malların taşınması sırasında yitik veya hasar rizikosuna karşı satıcı sigorta sözleşmesini yapma ve sigorta primini ödeme durumunda olduğu teslim sözleşmesidir.
- CPT (Carriage Paid to)-Taşıma Ücreti Ödenmiş Olarak Teslim: Satıcının malın kararlaştırılan varış yerine kadar taşınması için gerekli navlunu ödediği, malın hasarına ait rizikolarla birlikte taşıyıcıya teslimden itibaren doğabilecek ek masrafların, malların taşıyıcının nezaretine verilmesinden itibaren alıcıya geçtiği teslim şeklidir.
- Çeki Listesi (Checklist): Ürünün sayısı, ağırlığı, koli adedi gibi detaylı ürün bilgilerini içeren, ihracatı yapan satıcı veya gönderici firma tarafından hazırlanan, kontrol listesi işlevi gören dokümandır.
- Çapraz Menşe Kümülasyonu: Birden fazla ülke menşeli eşyaların menşei belirlenirken farklı ülkelerdeki üretim süreçlerinin bir araya getirilmesine, son ürünün üretildiği ülke menşeli olarak işlem görmesine olanak tanıyan sistemdir.
- Dahilde İşleme: İhraç edilecek ürünleri üretmek için gerekli ham maddelerin ve ara malların ithal edilerek işlenmesini, katma değerli olarak ihraç edilmesini sağlayan bir ticaret politikası aracıdır.
- Dahilde İşleme İzin Belgesi: İhraç edilmesi planlanan malların üretiminde kullanılacak ham maddelerin ve ambalajların çeşitli kolaylıklardan ve teşviklerden yararlanılarak ithal edilmesi sürecinde T.C. Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğünden alınması gereken belgedir.
- Dahilde İşleme Rejimi: İhraç edilecek ürünleri üretmek için gerekli olan, fiyat ve/veya kalite bakımından yurt içi piyasalardan temin edilemediğinden ithal edilen ham maddelerin, yardımcı maddelerin, ara malların ve ambalaj malzemelerinin gümrük muafiyetli olarak, ticaret politikası önlemlerine tabi olmadan ithal edilmesine imkân tanıyan gümrük rejimidir.
- Damga Vergisi: Gerçek ve tüzel kişilerin arasındaki hukuki ve resmî işlemleri, sözleşmeleri belgeleyen kâğıtlardan alınan vergilerdir.
- Damping: Aynı veya benzer malın, normal değerinin ve iç piyasa fiyatının altındaki bir fiyatla ihraç edilmesidir.
- DAP (Delivered at Place)-Belirlenen Yerde Teslim: Satıcının malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamladığı, malları belirlenen varma yerine gelen taşıma aracından boşaltmadan alıcının tasarrufuna bırakarak teslim ettiği, ithalatçı ülkenin terminalindeki gümrükleme ve vergi ödemeleriyle ilgili sorumluluğun alıcıya ait olduğu teslim şeklidir.
- Dara: Kabıyla birlikte tartılan ürünün kabının ağırlığı, yani bir malın brüt ve net ağırlıklarının arasındaki farktır.
- DAT (Delivered at Terminal)-Terminalde Teslim: Satıcının malları belirlenen varma yerinde veya limanda belirlenen terminalde gelen taşıma aracından boşaltılmış şekilde alıcının tasarrufuna bırakarak teslim ettiği, malların ihracı için gerekli gümrük işlemlerini tamamladığı, navlunu ödediği, malların belirlenen varma yerine veya limanına getirilmesine ve taşıma aracından boşaltılmasına ilişkin tüm hasarları, masrafları üstlendiği teslim şeklidir.
- Demuraj: Taşıyıcı firmanın kendisinden kaynaklanmayan sebeplerle yaşanan gecikmelerin sonucunda oluşan liman masrafları için ithalatçı firmaya kestiği bekleme bedelidir.
- DDP (Delivered Duty Paid)-Gümrük Vergisi Ödenmiş Teslim: Satıcının malların paketlenmesi, yüklenmesi, taşınması, gümrükten geçirilmesi, vergilerinin ödenmesi, sigortalanması, navlun masrafları, sevkiyatı ve teslimatı işlemlerinin tamamından sorumlu olduğu teslim şeklidir.
- Dış Ticaret Sermaye Şirketi: Sermayeleri ve sorumlulukları tebliğlerle düzenlenen, yıl bazında belirlenen değerde fiili ihracat gerçekleştiren, ürünlerin tanıtılmasına, pazar paylarının artırılmasına, yeni pazarlara girmesine yönelik devlet yardımlarından öncelikle yararlandırılan şirket statüsüdür.
- Dış Ticarette Standardizasyon: Dış ticaret faaliyetinin taraflarının iş birliğiyle teknik düzenlemeleri ve uygunluk değerlendirmesi işlemlerini içeren belirli kuralların koyulması ve uygulanmasıdır.
- Doğrudan Temsil: Gümrük mevzuatında öngörülen işlemleri gerçekleştirmek üzere temsilcinin başkasının adına ve hesabına hareket etmesidir.
- Dolaylı Temsil: Temsilcinin gümrük mevzuatında öngörülen işlemleri gerçekleştirmek üzere kendi adına ancak başkasının hesabına hareket etmesidir.
- Dökme Eşya: Maden cevheri, mineraller, hurda demir, kömür, hububat, hayvan yemi, küspe, çimento, klinker, ponzo, suni gübre, mucur gibi ambalajlanmamış, genellikle yüklemesi ve boşaltılması mekanik vasıta ve tesis gerektiren katı, sıvı ve gaz maddelerdir.
- Dökme Olmayan Eşya: Levha, kangal, profil, kütük, firkete, her türlü boru, rulo sac, pik gibi ambalaj olarak sayılabilen veya ambalajlanmış eşyadır.
- Döviz: Ülkeler arası ödemelerde kullanılabilen para, çek, poliçe gibi her türlü ödeme aracıdır.
- Döviz Kuru: Bir ülkenin ulusal parasının değerinin diğer ülkenin ulusal parasına göre değeridir.
- E İşareti: Araçların aksam, parça, sistem ve teknik ünite bölümlerinin Birleşmiş Milletler Avrupa Ekonomik Komisyonu (UNECE) yönetmeliklerine uygun olduğunu gösteren işarettir.
- EDI: Perakendeciler, üreticiler, sigortacılar, sağlık hizmeti sağlayıcıları, mal üreten, sevk eden, satın alan, satan veya hizmet sağlayan kuruluşlar arasındaki iş belgelerinin standart bir elektronik formatta, kontrollü şekilde iletilmesini sağlayan Elektronik Veri Değişimi Sistemi’dir.
- Eksik Belgelerle Beyan: Gerekli belgelerin bazılarının yer almadığı ve/veya beyannameye yazılması gereken bazı bilgilerin yazılmadığı, gümrük beyanlarının basitleştirilmiş usulde yapılması durumunda belirli hükümlere uyulması kaydıyla gümrük idarelerince kabul edildiği beyan biçimidir.
- Ekspertiz Raporu: İhracat işlemleriyle ilgili olarak gümrük müdürlüklerinin talebiyle ilgili gümrük sahalarında yapılan incelemelerin sonucunda rapor talebinde belirtilen hususlara yönelik düzenlenen rapordur.
- Elleçleme: Gümrük gözetimindeki eşyanın asli niteliklerini değiştirmeden kontrollü şekilde istiflenmesi, yerinin değiştirilmesi, büyük kaplardan küçük kaplara aktarılması, kapların yenilenmesi, tamiri, havalandırılması, kalburlanması, karıştırılması gibi işlemlerdir.
- Eşdeğer Eşya: İşlem görmüş ürünün elde edilmesinde ithal eşyanın yerine kullanılan, ithal eşyayla asgari 8’li bazda gümrük tarife istatistik pozisyonunda, aynı ticari kaliteyi ve teknik özellikleri taşıyan, serbest dolaşımda bulunan eşyadır.
- Eşyanın Gümrükçe Onaylanmış İşleme ya da Kullanıma Tabi Tutulması: Eşyanın; bir gümrük rejimine tabi tutulması, bir serbest bölgeye girmesi, Türkiye Gümrük Bölgesi dışına yeniden ihracı, imha edilmesi, gümrüğe terk edilmesi işlemlerinden herhangi birine tabi tutulmasıdır.
- Eşyanın Millileşmesi: İthal edilen eşyanın serbest dolaşıma girmesidir.
- EXW (Ex Works)-Ticari İşletmede Teslim: Satıcının işletmesine ait fabrika ve depo gibi alanlarda malları alıcının emrine hazır tutmakla yükümlü olduğu, aksi kararlaştırılmadıkça malların alıcı tarafından sağlanan araca yüklenmesinden ve ihraç gümrüğünden geçirilmesinden sorumlu olmadığı, malların teslim anından itibaren malla ilgili bütün masrafların ve risklerin alıcı tarafından karşılandığı, satıcı açısından asgari yükümlülük bulunduran teslim şeklidir.
- Factoring: Yurt dışına mal veya hizmet satışı sonucu doğan vadeli alacakların devralındığı, belirli ön ödeme oranının üzerinden vadesinden önce satıcı firmaya ödendiği, bu işlemlerin alacağın takibini ve tahsilini yapan factoring şirketi aracılığıyla yürütüldüğü finansal hizmettir.
- FAS (Free Alongside Ship)-Gemi Doğrultusunda Teslim: Satıcının yükümlülüğünün belirlenen limanda, gemi doğrultusunda (rıhtıma veya mavnaya) malların konmasıyla sona erdiği, malın yükleme, boşaltma, nakliye ve sigorta masraflarının alıcı tarafından ödendiği, mallar gemi doğrultusunda bırakıldığı zaman mallara ilişkin hasarların ve masraflar alıcıya geçtiği teslim şeklidir.
- FCA (Free Carrier)-Taşıyıcıya Teslim: Satıcının teslim yükümlülüğünün, malların ihraç gümrüğünden geçirilip belirlenen noktada alıcı tarafından belirlenen taşıyıcıya teslimiyle son bulduğu, teslim anından itibaren malla ilgili tüm masrafın ve risklerin alıcıya geçtiği teslim şeklidir.
- FCL (Full Container Load): Taşınan yüklerin konteynerin tamamını tek başına doldurmasıdır.
- FEU (Forty-foot Equivalent Unit): Uluslararası taşımacılıkta 40 fit uzunluğundaki konteynerdir.
- Finansal Kiralama (Leasing): Kullanım hakkının, eşyanın mülkiyeti başlangıçta kiralayan şirkette kalacak şekilde, belirli bir bedel karşılığında kiracıya verilmesini, sözleşmede belirtilen sürenin sonunda mülkiyetin kiracıya devredilmesini sağlayan finansman tekniğidir.
- Fiyat Teklifi (Quotation): Bir malın belirli bir fiyattan satılması için müşteri bilgileri, ürün adı, türü, adedi, fiyatı, ödeme ve teslimat şekli, teklif geçerlilik tarihi gibi bilgileri içerecek şekilde hazırlanarak alıcıya iletilen tekliftir.
- Fiziki Muayene: İhracat işlemine konu gümrük beyanının gümrük idaresi tarafından incelenmesi sürecinde belgelerin yanı sıra ihraç eşyasının kendisinin de kontrol edilmesidir.
- FOB (Free on Board)-Gemi Bordasında Teslim: Belirlenen yükleme limanında malların küpeşteyi aştığı andan itibaren satıcının teslim yükümlülüğünü yerine getirmiş olduğu, bu aşamadan sonra malların kaybolmasıyla ve hasarıyla ilgili tüm masrafların alıcı tarafından üstlenildiği teslim şeklidir.
- Forfaiting: İhracatçıların vadeli alacaklarını teminat olarak kullanarak bankaya veya finansal kuruma devretmesine, bu sayede nakit ihtiyacını karşılamasına olanak tanıyan finansman yöntemidir.
- Forwarder: Uluslararası taşımacılık ve lojistik süreçlerinde yer alarak kara, hava ve deniz yolu sevkiyatını, gümrükleme ve sigorta hizmetlerinin operasyonunu yürüten aracı firmadır.
- Fuar ve Sergi Desteği: İhracatçıların yurt dışındaki fuarlara stantla katılımları ve yetkili yurt dışı fuar organizatörlerinin tanıtım faaliyetleri kapsamında oluşan masraflarının T.C. Ticaret Bakanlığı İhracat Genel Müdürlüğü tarafından belirli tutarlarda desteklenmesidir.
- Gabari: Kara yolu taşımacılığında kullanılan aracın ve araçla taşınan yükün yasal olarak belirlenmiş maksimum yükseklik, genişlik ve uzunluk gibi ölçüleridir.
- GATT: Uluslararası ticaretin serbestleştirilmesi ve kolaylaştırılması amacıyla İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra imzalanan, 1995 yılında Dünya Ticaret Örgütüne evrilen Gümrük Tarifeleri ve Ticaret Genel Anlaşması’dır.
- Gecikme Faizi: Borcun vadesinde ödenmemesi durumunda yasadan ya da sözleşmeden doğan ve gecikme zammı oranında uygulanan parasal yükümlülük biçimindeki alacaktır.
- Geçici Kabul: Gümrüğe tabi mal statüsünde olan konteynerin limandaki gümrüklü sahadan çıkarılması veya tekrar limana getirilmesi durumunda oluşan gümrükleme masrafıdır.
- Genelge: Yasaların ve yönetmeliklerin uygulanmasında yol göstermek, usul ve esasları düzenlemek gibi çeşitli amaçlarla ilgililere gönderilen resmî yazıdır.
- Genelleştirilmiş Preferanslar Sistemi: Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerin sanayi malları ihracatını artırmak amacıyla gelişmiş ülkelerin bu ülkelerden yaptıkları ithalatta sanayi mallarının vergilerini tek taraflı sıfırlaması veya indirmesidir.
- Geri Gelen Eşya: İhracatı yapıldıktan sonra gönderildiği ülkenin mevzuatı nedeniyle serbest dolaşıma girememesi ve sözleşmenin hükümlerine uygun olmaması gibi çeşitli sebeplerle alıcı tarafından kabul edilmeyerek geri gönderilen eşyadır.
- Geri Ödeme Sistemi: Serbest dolaşımdaki eşyanın işlem görmüş ürünlerin üretiminde kullanılmasından sonra, Türkiye Gümrük Bölgesi’nden ihraç edilmesi durumunda serbest dolaşıma girişi esnasında tahsil edilen ithalat vergilerinin dahilde işleme rejimi kapsamında geri verildiği sistemdir.
- Giriş Gümrük İdaresi: Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’ne getirildiği ve sevk işlemlerinin risk analizine dayalı giriş kontrolüne tabi tutularak yapıldığı gümrük idaresidir.
- Global Teminat: Kara yolu taşımacılığında eşyaların gümrük vergileri ve resimleri için banka veya finansal kurumlar tarafından her yıl yeniden belirlenen tutarlarda verilen teminattır.
- Grupaj: Uluslararası lojistik ve taşımacılık sektöründe farklı göndericilerin küçük ölçekli yüklerinin birleştirilerek tek bir taşıma aracıyla taşınmasıdır.
- Gümrük Beyannamesi (Customs Declaration): Dış ticaret faaliyetleri kapsamında ülkeye giriş yapacak veya ülkeden çıkış yapacak eşyanın gümrük işlemleri için gümrük idaresine sunulması gereken; gönderici-alıcı firma bilgileri, kıymet, tarife, menşe, taşıma bilgileri, varsa ödenecek vergiler, eşyaya eşlik etmesi gereken belgeler gibi bilgileri içeren beyan formudur.
- Gümrük Bölgesi: Ülkenin hava sahasının, kara ve iç sularının da dâhil olduğu, gümrük mevzuatının geçerli olduğu bölgedir.
- Gümrük Hattı: İthalat ve ihracat işlemlerinin hızlı ve sistemli ilerlemesi için çeşitli renklerle kategorize edilen, her bir rengin belirli prosedürlerle desteklendiği ve farklı kontrol seviyelerini içerdiği işaretleme sistemidir.
- Gümrük Müşaviri: Belirli koşulları sağlayarak ünvan almaya hak kazanan, kanuni yetkileri çerçevesinde ve gümrük mevzuatı gereğince gümrüklerdeki işlemleri yapan temsilcidir.
- Gümrük Statüsü: Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’nde serbest dolaşıma girip girmediği durumudur.
- Gümrük Tarife Alt Pozisyonu: Uluslararası ticarette kullanılan Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları (GTİP) sisteminde yer alan, pozisyon numarasından sonra gelmek üzere iki rakamın eklenmesiyle ve kendinden önce gelen dört rakamla birlikte oluşan altı basamaklı sayı gruplarıdır.
- Gümrük Tarife Cetveli: Uluslararası ticarete konu eşyaların sınıflandırılmasında kullanılan ve her yıl yenilenerek yürürlüğe giren ulusal sınıflandırma indeksidir.
- Gümrük Tarife Cetveli Bölümleri: Gümrük Tarife Cetveli’nde birbirine benzeyen aynı nitelikteki veya aynı ham maddeden üretilen eşyayı içeren fasılları kapsayacak şekilde oluşturulan 21 gruptur.
- Gümrük Tarife Cetveli Bölüm Başlığı: Gümrük Tarife Cetveli’ndeki bölümleri tanımlayan, gösterici nitelikteki ibarelerdir.
- Gümrük Tarife Cetveli Bölüm Notları: Bölümlerde geçen tabirlerin ne anlama geldiği, ilgili bölümde bir eşyaya yapılan atfın hangi tür eşyayı kapsadığı, hangi eşyanın ilgili bölümde yer alabileceği, eşyanın bu bölümde yer alabilmesi için hangi şartların gerektiği, hangi eşyanın o bölüme dâhil olmadığı hakkında bilgi veren, bölüm başlıklarından sonra yer alan açıklamalardır.
- Gümrük Tarife Cetveli Fasıl: Bölümlere göre daha alt düzeydeki, birbirine daha çok benzeyen aynı nitelikte eşyayı içine alan, 6 basamaktan oluşan Armonize Sistem Kodu’nun ilk iki rakamıyla ifade edilen 99 adetten oluşan kısımdır.
- Gümrük Tarife Cetveli Fasıl Başlıkları: Gümrük Giriş Tarife Cetveli’nde bulunan, 99 faslın başında yer alan, gösterici nitelikteki tanımlamalardır.
- Gümrük Tarife Cetveli Fasıl Notları: Fasıl başlıklarından sonra gelen ve fasıllarla ilgili açıklamaları içeren kısımdır.
- Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonu (GTİP): Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde kullanılan ve Armonize Sistem’deki 6’lı koddan sonraki bölümleri de içeren, ürünlerin tanımlanmasını ve ayırt edilmesini sağlayan 12 rakamlı koddur.
- Gümrük Tarife Pozisyonu: Fasla ilişkin ilk iki rakamdan sonra gelen iki rakamla birlikte dört basamaklı rakamla ifade edilen, eşyanın ilgili faslın kaçıncı sırasında olduğunu gösteren sayı gruplarıdır.
- Gümrük Vergisi: Yürürlükteki hükümler uyarınca eşyaya uygulanan ithalat ve ihracat vergilerinin tümüdür.
- Gümrük Veri Ambarı Sistemi: Gümrük idarelerinde ithalat, ihracat, transit ve kaçakçılık işlemlerine ilişkin bilgilerin bir veri tabanında toplanarak yetkililere hızlıca iletilmesini sağlayan elektronik veri depolama sistemidir.
- Gümrüklenmiş Bedel: İthal eşyası için gümrük vergisi, eş etkili vergiler, mali yükler ve CIF (malzeme bedeli, sigorta ve navlun) kalemlerinin toplanmasıyla; ihraç eşyası içinse gümrük vergisi, eş etkili vergiler, mali yükler ve FOB kalemlerinin toplanmasıyla hesaplanan değerdir.
- Gümrüklenmiş Piyasa Değeri: Malın gümrük işlemleri tamamlandıktan sonra piyasadaki muhtemel satış fiyatıdır.
- Gümrüklü Saha: Gümrük idaresinin denetiminde ve sorumluluğunda bulunan; kara, demir yolu, hava gümrük kapıları, iç gümrüklerde ve sahalarda fiziki olarak etrafından ayrılmış veya bölgeye addedilen yerler; deniz gümrük kapılarındaysa bu yerlerle birlikte ilgili liman yönetmelikleriyle belirlenen liman ve demirleme sahalarını kapsayan deniz ve kıyı alanlarıdır.
- Haksız Rekabet: Rakiplerin arasındaki veya tedarik edenlerle müşterilerin arasındaki ilişkileri etkileyen, kamuoyuna kendi faaliyetleri ya da rakiplerin faaliyetleri hakkında aldatıcı bilgi sunmak, rakipleri iyi niyet kurallarına aykırı şekilde kötüleyerek onlarla rekabet etmeye çalışmak, rakiplerin markasını ya da ürünlerini taklit etmek, rakiplerin adlarını ya da ünvanlarını kullanmak gibi yollara başvurulan, aldatıcı, dürüstlük kuralına aykırı davranışlar ve ticari uygulamalardır.
- Hariçte İşleme: Türkiye’de serbest dolaşımda bulunan eşyanın ileri safhada işlenmek, tamir edilmek ya da yenilenmek üzere geçici olarak yurtdışı edilmesi, bu faaliyetlerin sonucunda elde edilen ürünlerin belirli koşullara uyarak tekrar Türkiye’ye geldiğinde ithalat vergilerinden tam ve kısmı muafiyet sağlanmasıdır.
- HS Kodu (Harmonized System Code): Gümrük Tarife İstatistik Pozisyonları kodunun (GTİP) Dünya Gümrük Örgütü’ne (DGÖ) üye olan ülkelerde ortak kullanılan ilk 6 hanesidir.
- IATA (International Air Transport Association): Hava yolu şirketlerinin üye olduğu, güvenli ve ekonomik hava ulaşımını sağlamayı amaçlayan, tarifeleri ve yetkilendirmeleri denetleyen Uluslararası Hava Taşımacılığı Birliği’dir.
- İdari Karar: Belirli konularda yükümlünün başvurusu üzerine veya gümrük makamları tarafından re’sen kamu gücü kullanılarak kamu hukuku kurallarına göre tesis edilen, kesin, yürütülmesi zorunlu nitelik taşıyan, yükümlünün üzerinde hukuki sonuç doğuran kararlardır.
- İhracat Kredisi (Export Credit): Firmaların finansman ihtiyaçlarını karşılayarak ihracatçıların uluslararası piyasalardaki rekabet güçlerini artırmak için sunulan finansmandır.
- İhracat Lisansı (Export License): Firmaların belli bir ürünün ihracatını, ülkenin ihracat politikalarına uygun olarak yapabilmesi için bulundurmakla yükümlü olduğu, gümrük mevzuatı uyarınca doldurup ilgili ihracatçı birliğine onaylattıktan sonra gümrük idaresine sunduğu yasal belgedir.
- İhracat Sayılan Satış ve Teslimler: İç piyasada satışı ihracat sayılan ve ithalatta gümrük muafiyetinden yararlandırılan satış ve teslimlerdir.
- İhracat Sigortası (Export Insurance): İhracat sonrası tahsil edilecek alacakları ticari sözleşmelere göre değişen primlerin karşılığında çeşitli risklere karşı güvence altına alan sigorta türüdür.
- İhtisas Gümrüğü: Belli bir eşyaya ilişkin gümrük işlemlerinin en kısa sürede tamamlanması ve gümrük kontrollerinin en etkili şekilde sağlanması konusunda uzmanlaşmış personele ve teknik donanıma sahip gümrük idaresidir.
- İntaç: Ürünlerin paketlenmesi, etiketlenmesi, ambalajlanması ve kontrollerinin yapılması gibi adımları içeren, ürünlerin uluslararası kalite standartlarına uygun olduğundan emin olunarak gönderilmeye hazır hâle getirilmesi sürecidir.
- İrsaliye: Bir adresten diğer adrese sevk edilen mallara ilişkin taşınma tarihi, teslim alanın adı, adres gibi bilgileri üzerinde bulunduran belgedir.
- İthal Eşyasının Gümrük Kıymeti: İthal eşyasının gümrük vergisinin hesaplanmasında baz alınan ve ad-valorem esasla, yani eşyanın fiyatı veya değeri üzerinden vergilendirilmesiyle belirlenen eşya kıymetidir.
- İthalat: Eşyanın ülke dışından, vergileri ödenerek veya ödenmeksizin geçici veya kesin ülkeye getirilmesidir.
- İthalatta Gözetim Önlemi: Bir malın ithalat sürecindeki gelişmelerin yakından takip edilmesi yoluyla ithal eşyanın minimum gümrük kıymetini belirlemek, vergi matrahını artırmak ve tarife dışı engel yaratmak gibi uygulamaları kapsayan önlemlerdir.
- İthalatta Korunma Önlemi: Bir malın benzer veya rakip mallar üreten yerli üreticilerin üzerinde ciddi zarar veya ciddi zarar tehdidi oluşturacak şekilde ithal edilmesi durumunda, malın ithalatında uygulanan gümrük vergilerinde geçici olarak artış veya miktar sınırlaması yapılması şeklinde uygulanan korunma önlemleridir.
- İtiraz: Gümrük idaresinin yaptığı bir işlemin ya da eylemin hukuk kurallarına aykırı olduğunu iddia eden tarafın ek vergiye, cezaya veya herhangi bir idari karara karşı idarenin içindeki bir üst makama ya da aynı makama yaptığı düzeltme veya iptal talebidir.
- İzahname: Armonize Sistem Nomanklatörü’ne göre sınıflandırmanın sağlıklı yapılması için gerekli bilgileri içeren, açıklayıcı notlardır.
- Kabotaj: Bir ülkenin limanlarının arasında yük ve yolcu taşıma hakkına ilişkin resmî düzenlemelerdir.
- Kap: Eşyanın taşınması ve saklanması için kullanılan ve farklı kodlarla tanımlanan dış ambalajdır.
- Katma Değer Vergisi (KDV): Mal ve hizmet satışında ortaya çıkan, mükellefin satıcı olduğu ancak alıcılara yüklenen dolaylı vergidir.
- Kayda Bağlı İhracat: İhracı kayda bağlı mallar listesindeki malların gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri tarafından kayda alındığı ihracat şeklidir.
- Kaynak Kullanımı Destekleme Fonu: Vadeli ithalat, kredi ve finansal kiralama gibi işlemlerin üzerinden alınan kesintilerle oluşturulan fondur.
- KDV İadesi: Katma değer vergisinin ihracat işlemleri kapsamında faturaya yansıtılamaması nedeniyle ihracatçının ödediği tutarın 3065 sayılı Katma Değer Vergisi Kanunu’ndaki belirli şartlara bağlı olarak geri alınmasına olanak tanıyan düzenlemedir.
- Kimyagerlik Numune: Bir kütlenin özelliğini belirlemek için alınan, kütlenin genelini temsil eden, tahlile tabi tutulan, alım satım işlemlerinde değerlendirme sürecinde rol oynayan bölümdür.
- Kombine Nomanklatör Kodu: Armonize Sistem’in 6 basamaklı kodlamasına 2 basamak daha eklenerek oluşturulan 8 basamaklı koddur.
- Konsinye İhracat: Yurt dışındaki alıcılara, komisyonculara, ihracatçının yurt dışındaki şubelerine ve temsilciliklerine kesin satışı ilerleyen tarihlerde (beyannamenin intaç tarihinden itibaren 1 yıl içerisinde) yapılmak ve malların mülkiyetinin satıcıda kalmak üzere mal gönderilmesidir.
- Konşimento: Eşyanın taşıyan tarafından teslim alındığını veya gemiye yüklendiğini, taşıyanın eşyayı ancak ibraz karşılığında teslimle yükümlü olduğunu gösteren, taşıma sözleşmesinin ispatını sağlayan belgedir.
- Kontrol Belgesi: Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği’nde belirtilen, ihracatta zorunlu kalite denetimine tabi olan tarım ürünlerinin kontrol edilip standarda uygun bulunduğunda gümrüklere ibraz edilmek üzere ihracatçıya verilen belgedir.
- Kota: İhracatta miktar ve/veya değer kısıtlaması uygulanması hâlinde bir takvim yılı içinde veya belirli bir dönem itibarıyla yapılmasına izin verilen ihracatın miktarı ve/veya değeridir.
- Kur Farkı: İki farklı para birimi arasındaki değişimlerin alım satım işlemlerinde oluşturduğu farktır.
- LCL (Less Container Load): Yükün konteynerin tamamını doldurmadığı durumda birden fazla yük sahibinin benzer nitelikli ürünlerinin birlikte taşındığı yöntemdir.
- Lojistik: Ürünlerin ilk üreticiden son tüketiciye kadar olan nakliye, depolama, gümrükleme, ambalajlama, dağıtım süreçlerinin planlanması ve gerçekleştirilmesidir.
- Mahrece İade: Eşyanın çeşitli sebeplerle gümrük idaresine yapılan talepten sonra geldiği yere (çıkış ülkesine/ticaretin yapıldığı ülkeye) geri gönderilmesidir.
- Matrah: Bir verginin hesaplanmasına temel oluşturan değer ya da miktardır.
- Menşe: Bir eşyanın taşıdığı değerin hangi ülkeye ait olduğunu ifade eden ekonomik milliyetidir.
- Menşe Kuralı: Ulusal mevzuattan veya uluslararası anlaşmalardan hareketle geliştirilen, bir ülke tarafından eşyanın menşeini tespit etmek için kullanılan spesifik kurallardır.
- Menşe Şahadetnamesi (Certificate of Origin): Eşyanın yetiştirildiği, üretildiği ya da işlendiği yeri belgeleyen, tercihli olmayan menşe statüsünü kanıtlamaya yarayan uluslararası ticaret belgesidir.
- Muayene: Eşyaya ilişkin gümrük beyanının doğruluğunu araştırmak üzere gümrük idarelerinin yaptığı ayrıntılı fiziki muayene veya laboratuvar tahlili amacıyla numune alma işlemleridir.
- Multimodal Nakliye: Malların çıkış noktasından nihai varış noktasına ulaşması için tek bir nakliye sözleşmesi kapsamında iki veya daha fazla taşıma yönteminin kullanılmasıdır.
- Mücbir Sebep: Tarafların kusuruna bağlı olmadan aralarındaki anlaşmanın gerekliliklerinin aksamasına neden olan, kaçınılması ve öngörülmesi mümkün olmayan; ithalatçı veya ihracatçı firmanın infisahı, iflası, konkordato ilan etmesi, doğal afet durumu, malların kaybı, hasara uğraması veya imha edilmesi gibi nedenlerdir.
- Mükellefiyet: İhracatçının fatura düzenleyebilmesi için gerekli olduğundan ihracatçı olmanın şartlarının arasında yer alan vergi yükümlülüğüdür.
- Nakliye Komisyoncusu (Freight Forwarder): Yük sahibiyle lojistik firmasının arasındaki taşımacılık işlerini koordine etme yetkisi olan tüzel kişiliktir.
- Navlun Sözleşmesi: Taşıyanla taşıtan arasında yapılan, taşıyanın deniz yoluyla eşya taşımayı, taşıtanın taşıma karşılığında ücret ödemeyi üstlendiği sözleşmedir.
- Net Ağırlık: Ürünün ambalajının dâhil edilmediği kendi ağırlığıdır.
- Numune: Yurt dışındaki alıcının ürünü satın alıp almamaya karar verirken incelemek isteyebileceği, belli bir tür eşyanın genelini temsil eden, özelliği ve miktarı bakımından sipariş verme amacına yönelik olan, ürünün standartlara uygun olup olmadığını belirlemek için tahlile tabi tutulan örnek maddedir.
- Ordino: Malların gümrükten alınmasını sağlayan, konşimento belgesinin karşılığında verilen talimat belgesidir.
- Ortak Gümrük Tarifesi: Avrupa Birliği ülkelerinin diğer ülkelere uyguladığı ortak gümrük tarife oranlarıdır.
- Ödeme Emri: Borçlarını vadesinde ödemeyen borçluya borcunu ödemesi, varsa itirazını bildirmesi için vergi dairesi tarafından iletilen tebligattır.
- Ön Statü Belgesi: Serbest bölgelere yurt dışından getirilen veya yurt içinden ihracat rejimine tabi tutularak konulan eşyanın serbest dolaşım statüsünü gösteren belgedir.
- Ödenmiş Sermaye: Bir şirketin ortakları tarafından taahhüt edilen ve nakit olarak ödenen sermaye miktarıdır.
- Özet Beyan: Türkiye Gümrük Bölgesi’ne giren eşyanın giriş gümrük idaresine varmadan önce güvenlik risk analizine tabi tutulması için taşıt aracıyla eşyaya ilişkin genel bilgilerin yer aldığı elektronik yolla verilen beyandır.
- Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyonu Sistemi: Türkiye, Avrupa Birliği (AB), EFTA ülkeleri (İsviçre, Lihtenştayn, İzlanda ve Norveç), Cezayir, Fas, Filistin, İsrail, Lübnan, Mısır, Tunus, Ürdün ve Faroe Adaları’nın dâhil olduğu çapraz menşe kümülasyonu esasına dayalı serbest ticaret alanı sistemidir.
- Palet: Eşyanın taşıma ve depolama amacıyla üzerine yerleştirildiği, forkliftle ve taşıyıcılarla hareket ettirilebilen ahşap, plastik veya metal platformdur.
- Parsiyel Sevkiyat: Uluslararası ticarette birden fazla firmaya ait yükün bir araya getirilmesi, tek bir taşıma aracına yüklenerek kara, deniz, demir ya da hava yoluyla nakliyesinin sağlanmasıdır.
- Patent: Belli şartları sağlayan buluşlar için verilen, ilgili kamu kurumunca resmî sicile kaydedilen, üretme, kullanma, satma haklarının buluş sahibinde olduğunu gösteren yasal haktır.
- Piyasa Değeri: Bir malın ya da hizmetin piyasada o an geçerli olan alım satım değeridir.
- Rayiç Bedel: Bir malın veya hizmetin değerleme gününde belirlenen ve belirli bir zaman diliminde geçerli olan değeridir.
- Referans Fiyat: Kıymet tespitinde gümrük idaresinin beyanın gerçekliği ve doğruluğu konusundaki incelemesinde kullanılan, yol gösterici nitelikteki fiyattır.
- Rezerv: Bankaların ibraz edilen belgelerde yaptığı incelemenin sonucunda akreditif koşullarına uymadığını tespit ettiği uygunsuzluklardır.
- Rezerve Eşya: Kırık, tamir gerektiren, dağınık durumdaki eşyalardır.
- Rezerve Tutanağı: Taşıma sürecinin herhangi bir aşamasında zarar gören mallara ve hasara ilişkin tutulan, hasarlı malların sigorta kapsamında değerlendirilmesi ve zararın karşılanması sürecinde kullanılan imzalı tutanaktır.
- Ro-ro: Özel gemilerin yardımıyla gerçekleştirilen, özellikle kara taşıtlarının, trenlerin ve diğer yük araçlarının bir limandan diğerine taşınması için kullanılan taşımacılık yöntemidir.
- Royalti: Talebe konu olan belirli eşyaları üreten ya da ithal eden ithalatçı firmaların; eşyanın imalatı, ihraç edilmek üzere satışı, kullanımı ya da yeniden satışı karşılığında yaptığı ek ödemedir.
- Römork: Motorlu araçlara takılarak çekilen ve hareket ettirilen motorsuz yük taşıma aracıdır.
- Sahte Menşeili Eşya: Üzerinde, iç ve dış ambalajında üretildiği ülkenin değil, başka bir ülkenin ürünü olduğunu gösteren veya böyle bir izlenim uyandıran isim veya simge taşıyan, ithali yasak olan eşyadır.
- Sektörel Dış Ticaret Şirketi: Aynı üretim alanındaki işletmelerin ihracat amacıyla bir organizasyon altında yurt dışı piyasalarına açılmalarını sağlamak için kurulan şirketlerdir.
- Serbest Bölge: Gümrük rejimleri açısından Türkiye Gümrük Bölgesi’nin dışında, menşe hükümlerinin uygulanması bakımındansa Türkiye Gümrük Bölgesi’nin içinde sayılan; ticari, mali, ekonomik alanlarda geçerli hukuki ve idari düzenlemelerin uygulanmadığı veya kısmen uygulandığı; sınai ve ticari faaliyetler için ülkenin diğer bölgelerine oranla daha geniş teşviklerin tanındığı, fiziki olarak ülkenin diğer kısımlarından ayrılan yerlerdir.
- Serbest Bölge İşleticisi: Serbest bölgenin yerli veya yabancı özel sektör veya kamu tarafından işletilmesi hâlinde bölgeyi işleten kuruluştur.
- Serbest Bölge Kullanıcısı: Faaliyet ruhsatına sahip, serbest bölgede iş yeri bulunan gerçek veya tüzel kişidir.
- Serbest Dolaşım: Bir eşyanın veya ham maddenin işlemlerin tamamlanmasının, vergilerinin ve diğer mali yükümlülüklerin ödenmesinin ardından gümrük vergilerinin ödenerek üçüncü ülkelerden ithal edilmesidir.
- Serbest Ticaret Anlaşması: Taraf ülkeler arasında ticareti kısıtlayan veya engelleyen gümrük vergilerini ve tarife dışı engelleri kaldırarak serbest ticaret alanı oluşturulmasını sağlayan anlaşmalardır.
- Sondaj Usulü Muayene: Eşyanın kalite standartlarına göre kabul edilebilirliğini belirlemek için numune alınarak incelenmesi yöntemidir.
- Sözlü Beyan: Gümrük işlemi için beyanda bulunan kişilerin gümrük idaresine eşya hakkında sözlü olarak ve sözlü beyan formunu doldurarak bildirimde bulunmasıdır.
- Spesifik Tarife: İthalatta gümrük tarifelerinin; ithal edilen malların ağırlık, miktar veya hacim gibi fiziki unsurları göz önünde bulundurularak alınması yöntemidir.
- Standardizasyon: Belirli bir faaliyetle ilgili ekonomik fayda sağlamak için ilgili tarafların yardımıyla ve iş birliğiyle belirli kuralları belirleme ve uygulama işlemidir.
- Supalan: Eşyanın sundurmaya veya antrepoya boşaltılmadan bulunduğu aracın üzerinde muayene edilmesi ve sahibine teslim edilmesidir.
- Şartlı Muafiyet Sistemi: Dahilde işleme izin belgesi/dahilde işleme izni ihraç edilecek eşyanın üretiminde kullanılan ve serbest dolaşımda bulunmayan ham madde, yardımcı madde, ambalaj ve işletme malzemesinin ithalatından doğan vergilerin teminata bağlanması, ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmaması, üretilen eşyanın ihracından sonra alınan teminatın iade edilmesidir.
- Şüpheli İşlem: Kanunca belirlenen yükümlülerin yanında veya aracılığıyla yapılmaya teşebbüs edilen işlemlere konu olan paranın ve parayla temsil edilebilen değerlerin yasa dışı yollardan elde edildiğine dair herhangi bir bilginin, şüphenin veya şüpheyi gerektirecek hususun bulunmasıdır.
- Tahakkuk: Bir borcun ya da ödemenin belgelere dayalı olarak kesinleşmesi, borcun tahsil edilebilir hâle gelmesidir.
- Takas: İki ülke arasında ithal ve ihraç edilen yaklaşık olarak eşit değerdeki malların ve hizmetlerin bedelinin başka bir malla ve hizmetle ödenmesidir.
- Tam Muafiyet: Belirli eşyaların ithalatında gümrük, ilave gümrük ve katma değer gibi vergilerin alınmamasıdır.
- Tam Tespit: Gümrük idaresinin limandaki konteynerdaki eşyayı görmek ve saymak istemesi gibi durumlarda konteynerin yük istasyonuna alınıp tamamen boşaltılıp tekrar doldurulmasıdır.
- Tarife Dışı Engel: Gümrük tarifelerinin dışında, yerli üreticilerin ithalattan zarar görmesinin önüne geçmek amacıyla uluslararası ticarete müdahale etmek için kullanılan araçlar ve politikalardır.
- Tarife Kontenjanı: Belirli miktardaki ürünün gümrük vergisinden ve/veya diğer mali yüklerden daha düşük oranlarla ya da vergiden muaf olarak ithal edilmesine olanak tanıyan uygulamadır.
- Tasarruflu Yazı: Kanun, Tüzük, Yönetmelik, Tebliğ ve Genelgeler’in uygulanmasının açıklanması gibi çeşitli konularda ilgili idarelere gelen ve idarenin açıklamaları duyurmasını amaçlayan yazılardır.
- Tasfiye: Gümrük idaresi tarafından yakalanan kaçak malların ve yasal yollarla Türkiye’ye getirilen ancak gümrük işlemleri mevzuata uygun şekilde tamamlanmayan malların; ihale yoluyla satış, yeniden ihraç amaçlı satış, perakende satış, kamu kuruluşlarıyla özel kanunla kurulmuş vakıf ve derneklere tahsis, özel yol, imha gibi yöntemlerle satılması ya da imha edilmesidir.
- Tebliğ: Bir hukuki işlemin yetkili makam tarafından ilgili kişilerin bilgisine sunulmak üzere kanuna ve usule uygun şekilde, yazılı olarak bildirilmesidir.
- Tek ve Maktu Tarife: Yolcu beraberinde ya da posta yoluyla gelen, ticari özellik taşımayan belli değerdeki eşyalardan tek oranda ve eşit şartlarda gümrük vergisi alınmasıdır.
- Telafi Edici Vergi: İşlem görmüş ürünün bünyesindeki üçüncü ülke menşeli ham madde, yardımcı madde, yarı mamul ve değiştirilmiş eşyanın ihracat sırasında serbest dolaşım statüsüne imkân sağlayan, gümrük beyannamesiyle beyan edilerek ödenen vergidir.
- Telif Hakkı: Kişinin her türlü fikri emeğiyle meydana getirdiği ürünlerin üzerindeki hukuki haktır.
- Teminat: Muafiyet kapsamında ithali yapılan eşyalara ait vergilerin ve resimlerin taahhüt karşılığında geri alınmak üzere yatırılmasıdır.
- Teminat Mektubu: İthalat ve ihracat işlemlerinde gümrük ve ithalat vergileriyle diğer yükümlülüklerin ödenmesini güvence altına almak için kullanılan, muhatap kuruluşlara veya kişilere hitaben yazılan belgedir.
- Tercihli Tarife: İki ya da daha fazla ülkenin arasındaki ticaret anlaşması uyarınca bir ülkenin belirli ülke menşeli eşyaya tek taraflı ya da karşılıklı olarak daha düşük oranda gümrük vergisi uygulamasıdır.
- Tercihsiz Menşe Kuralları: Malın ithalatçısı ve ihracatçısı olan iki ülke arasında bir tercihli ticaret anlaşması yoksa ülkelerin koyduğu dış ticaret kurallarının ve aldıkları tedbirlerin takip edilmesi için gümrük mevzuatı kapsamında eşyanın menşeinin ülkelerin ulusal mevzuatında yer alan menşe kuralları esas alınarak belirlenmesidir.
- Tescil: Gümrük beyanlarının gümrük idaresinin kayıtlarına aktarılmasıdır.
- Tescil Onayı: Gümrük beyannamesinin tescilinden sonra beyannamenin sistem tarafından onaylanarak işlemleri takip edecek muayene memuruna havale edilmesidir.
- TEU (Twenty-Foot Equivalent Unit): Uluslararası taşımacılıkta 20 fit uzunluğundaki konteynerdir.
- TIR (Transports Internationaux Routiers): Uluslararası kara yolu taşımacılığında kullanılan gümrük transit sistemidir.
- Ticaret Politikası Önlemleri: Benzer veya doğrudan rakip mallar üreten yerli üreticilerin ithalattan zarar görmesinin önüne geçmeyi amaçlayan, eşyanın ithalatına ve ihracatına ilişkin hükümlerle belirlenmiş; gözetim, korunma önlemleri, miktar kısıtlamaları, ithalat ve ihracat yasaklamaları gibi tarife dışı önlemlerdir.
- Transit: İthalat vergilerine ve ticaret politikası önlemlerine tabi tutulmayan, serbest dolaşıma girmemiş, ihracatla ilgili gümrük işlemleri tamamlanmış eşyanın gümrük gözetimi altında Türkiye Gümrük Bölgesi’nin içindeki bir noktadan diğerine taşınmasıdır.
- Üçüncü Ülke: İki ülke veya ülke grubu arasında imzalanan ticaret anlaşmasına taraf olmayan ülkedir.
- VEDOP: Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yürütülen işlemlerin dijital ortamda gerçekleştirilmesi için vergi daireleri tarafından kullanılan bir otomasyon sistemi olan Vergi Dairesi Otomasyon Projesi’dir.
- Vergi Ödeme Mükellefiyetinin Başlangıcı: Eşyanın gümrük gözetiminden çıkarıldığı, gümrük beyannamesinin tescil edildiği tarihte başlayan gümrük vergisi ödeme yükümlülüğüdür.
- Vergiye Esas Olan Tarife: Eşyanın gümrük vergileri hesaplanırken yürürlükte olan Gümrük Tarife Cetveli’ndeki oranlar ve esaslardır.
- Yan Sanayici: Dahilde işleme izin belgesinde taahhüt edilen ihraç ürününün tamamını ya da bir kısmını üreten, belgede kayıtlı ancak belge sahibi olmayan firmadır.
- Yatık Mal: Kullanılmamasına rağmen zaman içinde dayanıklılığını yitiren, ithali T.C. Ticaret Bakanlığının iznine tabi olan, ithalat işlemleri sırasında gümrük idaresine izni sunulması gereken maldır.
- Zeyilname: Sözleşmede değişiklik yapıldığını gösteren, poliçenin iptal edilip yeniden oluşturulmasının gerekliliğinin önüne geçen ek poliçedir. ,

Yararlanılan Kaynaklar
https://www.gumrukrehberi.gov.tr/anasayfa
https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6102-20130328.pdf
https://www.mevzuat.net/fayda/dokumanlar.aspx
https://www.itkib.org.tr/tr/bilgi-merkezi-dis-ticaret-ihracat-rehberi-ihracat-sozlugu.html
https://tim.org.tr/files/downloads/mevzuat/gumruk_kanunu.pdf
https://ticaret.gov.tr/data/5b872d6c13b8761450e18f5f/0dcc311c3e6057ce5e7faca73994056f.pdf
https://oaib.org.tr/Uploads/haberler_view/7c56d69e57a5ebbf72ab6053ec8c1a2b.pdf
https://oaib.org.tr/Uploads/haberler_view/d6281b6e06b800a063557e877486388c.pdf
https://gumrukrehberi.gov.tr/sayfa/uluslararas%C4%B1-ticarette-teslim-%C5%9Fekilleri