Vergi Mükellefi Nedir?

Türkiye Cumhuriyeti’nde hem gerçek hem tüzel kişiler belirli vergi türlerini ödemekle yükümlüdür. Emlak vergisi, katma değer vergisi ve gelir vergisi bu yükümlülükler arasında yer alan türlerden yalnızca birkaçıdır. Bu yazıda “Vergi mükellefi ne demek?” sorusunun cevabını ve vergi mükellefiyetine dair merak edilen tüm detayları ele aldık.

Vergi Mükellefi Ne Demek?

Vergi kanunları uyarınca herhangi bir vergi türüne tabi bulunan tüm kişiler ve kurumlar vergi beyannameleri düzenlemek ve vergi borcunu ödemekle yükümlüdür. Bir şahıs veya kurumun vergi mükellefi olarak adlandırılması için mevcut vergi türlerinden yalnızca birine tabi olması yeterlidir.

Gelir vergisi, kurumlar vergisi, katma değer vergisi, özel tüketim vergisi, banka ve sigorta muameleleri vergisi, motorlu taşıtlar vergisi, emlak vergisi ve damga vergisi Türkiye Cumhuriyeti’nde vergi mükellefi olmak için tabi olunabilecek vergi türlerinden bazılarıdır.

Vergi Mükellefi Olma Şartları Nelerdir?

Türkiye Cumhuriyeti’nde vergi mükellefi olmak için öncelikle herhangi bir gelir getirici faaliyette bulunmak veya mal varlığına sahip olmak gereklidir. Örneğin bir şirket açılmış ve bu şirketin sattığı mal veya hizmetlerin karşılığında gelir elde edilmişse gelir vergisi ödenmesi gerekir. Bu da vergi mükellefiyetini doğurur.

Vergi mükellefi olmanın diğer şartlarıysa şunlardır:

• Vergiyi doğuran olayların ilgilinin (gerçek veya tüzel kişi olabilir) şahsında gerçekleşmiş olması veya şahsın vergiyi kendi mal varlığından ödemek zorunda kalmış olması gerekir.
• Vergi Usul Kanunu’nun 9. maddesi uyarınca bir Türkiye Cumhuriyeti vatandaşının vergi mükellefi olması için hukuki ehliyet zorunlu değildir. Ayrıca vergiyi doğuran olayların kanunla yasaklanmış olması da mükellefiyeti ve vergi sorumluluğunu ortadan kaldırmaz.
• Vergi mükellefi olan tüm gerçek ve tüzel kişilerin bir faaliyet adresi olmalıdır. Eğer herhangi bir faaliyet adresi bulunmuyorsa ikametgâh adresi, ikametgâh adresinin de mevcut olmadığı durumlarda sanal ofisler faaliyet adresi olarak gösterilebilir.
• Gelir Vergisi Kanunu’nun 1. ve 2. maddesinde gerçek kişilerin bir takvim yılı boyunca elde ettikleri ticari ve zirai kazançlar, serbest meslek kazançları, ücretler, menkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratların safi tutarı gelir olarak ifade edilir ve bu gelirleri elde eden kişi veya kurumlar vergi ödemekle yükümlüdür.

Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?

Vergi mükellefi olabilmek için vergi dairesine kayıt yaptırmak gerekir. Vergi dairesine kayıt işlemleri Gelir İdaresi Başkanlığına ait Dijital Vergi Dairesi üzerinden, e-Devlet sisteminden veya vergi dairesine bizzat başvuruyla yapılabilir. Başvurunun ardından mükellefiyet hemen başlar. 

Mükellefiyet Türleri

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesine göre sermaye şirketleri, kooperatifler, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler, iktisadi kamu kuruluşları ve iş ortaklıklarının kazançları kurumlar vergisine tabidir. Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 3. maddesinde ise tam mükellefiyet ve dar mükellefiyetle ilgili esaslar belirtilmiştir.

Tam Mükellefiyet Nedir?

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde belirtilmiş olan kurumlardan kanuni merkezi (Vergiye tabi kurumların kuruluş kanunlarında, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinde, tüzüklerinde, ana statülerinde veya sözleşmelerinde gösterilen merkezdir.) veya iş merkezi Türkiye’de bulunanlar hem Türkiye içinde hem Türkiye dışında elde ettikleri kazançların tamamı üzerinden vergilendirilir ve bu da tam mükellefiyet olarak adlandırılır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 3. maddesine göre Türkiye’de yerleşmiş olanlar ile resmî daire veya müesseselere veya merkezi Türkiye’de bulunan teşekkül ve teşebbüslere bağlı olup adı geçen daire, müessese, teşekkül ve teşebbüslerin işleri dolayısıyla yabancı ülkelerde oturan Türk vatandaşları, Türkiye içinde ve dışında elde ettikleri kazançların ve iratların tamamı üzerinden vergilendirilir. Söz konusu kişiler, bulundukları ülkelerde elde ettikleri kazanç ve iratları dolayısıyla gelir vergisine veya başka bir vergiye tabi tutulmuş olmaları durumunda sözü edilen kazançları veya iratları üzerinden vergilendirilmez.

Türkiye’de yerleşme ve yerleşme sayılmayan hâller Gelir Vergisi Kanunu’nun 4. ve 5. maddelerinde belirtilmiştir.

Dar Mükellefiyet Nedir?

Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde belirtilmiş olan kurumlardan kanuni veya iş merkezlerinin ikisi birden Türkiye’de bulunmayanlar sadece Türkiye’de elde ettikleri kazançlar üzerinden vergilendirilir ve bu da dar mükellefiyet olarak adlandırılır.

Gelir Vergisi Kanunu’nun 6. maddesine göre Türkiye’de yerleşmiş olmayan gerçek kişiler yalnızca Türkiye’de elde ettikleri kazançlar ve iratlar üzerinden vergilendirilir. Kazancın Türkiye’de elde edilmiş olmasına dair şartlar Gelir Vergisi Kanunu’nun 7. maddesinde belirtilmiştir.

Vergi Mükellefiyetinde Yükümlü Çeşitleri Nelerdir?

Farklı vergi türlerinin mükellefi olan gerçek veya tüzel kişilerin ödemekle yükümlü oldukları birçok vergi bulunur. 

• Basit Usule Tabi Vergi Mükellefleri: Gelir Vergisi Kanunu’nun 46-51. maddelerine göre genellikle ticari kazançları belirli bir tutarın altında kalan ve belli koşulları sağlayan küçük işletme sahiplerinin tabi olduğu mükellefiyet türüdür. 
• Gelir Vergisi Mükellefleri: Gelir Vergisi Kanunu’nun 3. maddesine göre tam mükellefiyet kapsamında olanlar ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 6. maddesine göre dar mükellefiyet kapsamında olanlar gelir vergisi ödemekle yükümlüdür.
• Kurumlar Vergisi Mükellefleri: Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 1. maddesinde sermaye şirketleri, kooperatifler, dernek veya vakıflara ait iktisadi işletmeler, iktisadi kamu kuruluşları ve iş ortaklıklarının kurumlar vergisine tabi olduğu belirtilmiştir.

Kimler Vergi Mükellefi Olamaz?

Gelir Vergisi Kanunu’nun ikinci bölümünde mükelleflerin kimler olduğu açıkça belirtilir. Bunların dışında kalanlar vergi mükellefi olamaz. Gelir Vergisi Kanunu’nun 5. maddesine göre;

• Belli ve geçici görev veya iş için Türkiye’ye gelen iş, ilim ve fen adamları, uzmanlar, memurlar, basın ve yayın muhabirleri ve durumları bunlara benzeyen diğer kimselerle eğitim, tedavi, istirahat veya seyahat maksadıyla gelenler,
• Tutukluk, hükümlülük veya hastalık gibi elde olmayan sebeplerle Türkiye’de alıkonulmuş veya kalmış olanlar Türkiye’de 6 aydan fazla kalsalar bile Türkiye’de yerleşmiş sayılmazlar ve vergi mükellefi olmazlar.

e-Ticaret Vergi Mükellefi Nasıl Olunur?

İnternetten ürün satışı yapılabilmesi için satılan mal ve hizmetlerin vergilendirilmesi gerekir. Bunun için şu adımlar takip edilmelidir:

• Şirket Kuruluşu: e-Ticaret yapabilmek için bir ticari kimlik gerekir.
• Vergi Dairesine Kayıt: Ticari faaliyetlere başlamak için vergi numarasına ihtiyaç duyulur. Bunun için Vergi Dairesine kayıt yaptırılması gerekir. 
• GİB Sistemine Kayıt: Gelir İdaresi Başkanlığı (GİB) tarafından zorunlu tutulan e-fatura ve e-arşiv sistemlerine kayıt olunmalıdır.

Tüm bu adımların yanı sıra kurulacak şirket türüne göre farklı yükümlülükler bulunur. Şahıs şirketi, anonim şirket ve limited şirket; e-ticaret vergi mükellefi olmak için kurulabilecek üç farklı şirket türüdür. Her bir şirket türünün kuruluş aşamaları farklıdır. Bu üç şirket türünün detaylarıysa şöyledir: 

• Şahıs şirketleri en hızlı ve en düşük maliyetle kurulabilecek şirket türüdür. Şahıs şirketi tek bir kişiyle kurulabilir ve şirket sahibi tüm borçlara karşı kişisel mal varlığıyla sorumludur. Gerekli olan belgelerin hazırlanması ve şirketin açılışı genellikle birkaç gün sürer.
• Limited şirketler en fazla 50 ortakla kurulabilir. Bir tüzel kişilik sahibi olan limited şirkette ortakların sorumluluğu ortaya koymuş oldukları sermaye payıyla sınırlıdır. Şahıs şirketiyle karşılaştırıldığında daha yüksek sermaye gerektirir. Buna karşılık şirket borçları nedeniyle ortakların kişisel mal varlıklarına el konulması riski bulunmaz. Genellikle orta ve büyük ölçekli işletmeler için uygundur. Limited şirketin kurulabilmesi için bir ticaret siciline başvuru yapılması ve noter huzurunda bir sözleşme hazırlanması gerekir. 
• Anonim şirketler gerçek veya tüzel kişiler tarafından kurulabilir. Şirket sermayesi paylara bölünmüştür. Ortakların sorumluluklarıysa sermaye paylarıyla sınırlıdır. Kuruluş sürecinde bir genel kurul toplantısı düzenlenmeli ve noter huzurunda ana sözleşme hazırlanmalıdır.

Vergi Mükellefi Nasıl Sorgulanır?

Vergi mükellefi sorgulama işlemleri hem e-Devlet sistemi üzerinden hem Gelir İdaresi Başkanlığına bağlı Dijital Vergi Dairesi üzerinden vergi kimlik numarası veya T.C. kimlik numarasıyla yapılabilir. Sorgulama işlemi için şu adımlar takip edilir:

• Dijital Vergi Dairesinin resmî web sitesine girilir.
• Sağ üst kısımda bulunan “Kullanıcı Girişi” butonuna tıklanır. T.C. kimlik numarası, vergi kimlik numarası ve kullanıcı koduyla şifre girerek veya e-Devlet şifresi kullanılarak sisteme giriş yapılır.
• Sol kısımda bulunan menüden “Sorgulamalar/Doğrulamalar” kısmından sorgulama işlemleri yapılır.

Şirket Kuruluşu ve Vergi Kayıt Süreçlerini Mükellef ile Yönetin! 

Mükellef olarak girişimcilerin tüm işlemlerini kolay ve güvenilir bir şekilde tamamlaması için çözüm odaklı hizmetler sunuyoruz. Hem iş kurma süreçlerinde hem iş dünyasındaki yerinizi sağlamlaştırmak için attığınız adımlarda profesyonel destek sağlayarak yanınızda oluyoruz. Siz de Mükellef’in marka odaklı çözümleriyle tanışın ve uzman danışmanlık hizmetleriyle işinizi büyütme hayalini gerçeğe dönüştürün! 

Sıkça Sorulan Sorular

Vergi mükellefi olmak ile ilgili sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.