Amortisman Nedir? Nasıl Hesaplanır? 2025

Bir işletmeye ait ekonomik varlıkların zamanla yıpranmasıyla ve eskimesiyle ortaya çıkan değer kayıpları finansal yönetimi zorlaştırabilir. Bu noktada mali durum takibinde önemli yeri olan amortisman uygulaması devreye girer. Amortisman varlıkların değer kaybının belirli şartlar altında muhasebe kayıtlarına dönemsel olarak gider şeklinde kaydedilmesini sağlar. Bu sayede işletmeler finansal tablolarını daha doğru oluşturabilir ve uzun vadeli planlarını daha sağlıklı yapabilir. Peki, bu önemli kavramın kapsamı nedir ve amortisman nasıl hesaplanır?

İçindekiler

Amortisman Nedir?

İşletmelerin gelir ve gider kalemlerinin eksiksiz kayıt altına alınması ticari kazançlarının tespitinde büyük önem taşır. Bu kazancın tespitinde yararlanılan gider kalemlerinin arasında amortisman gideri de yer alır. Amortisman kısaca işletmedeki duran varlıkların yıpranma ve eskime payını ifade eder. Amortisman uygulamasında iktisadi kıymetin değerinde meydana gelen azalmanın miktarı gider kalemi olarak kaydedilir.

Teşebbüslerin hem maddi hem maddi olmayan varlıklarının değeri fiziksel ve ekonomik sebeplerle zaman içinde azalabilir. Oluşan değer kayıplarının sermayedeki olumsuz etkilerinin giderilmesi amacıyla varlıkların tükenme ömrü boyunca belirli dönemlerde gider olarak kaydedilmesi, böylece finansal olarak yönetilmesi sağlanır. Amortisman uygulaması sayesinde işletmenin varlıklarının bakım masraflarının veya kaybettiği ekonomik değerin muhasebe kaydı yapılır.

Muhasebe teorisine göre işletmenin maddi duran varlıklarının maliyeti, kullanım süresi boyunca gider olarak kaydedilir. Bu teorinin eşleştirme ilkesi ve dönemsellik varsayımı doğrultusunda, ortaya çıkan giderin belirli dönemlere dağıtılması gerekir. Amortisman işletmeye ait varlıkların değerini faydalı ömürleri boyunca sistematik dağıtır. Böylece başlangıçtaki maliyetin varlığın kullanıldığı her dönem için giderleştirilmesini sağlar.

Amortisman Nasıl Çalışır?

İşletmeye ait bir ekonomik varlığın değer kaybı amortisman yöntemiyle muhasebe kayıtlarına geçirilir. Amortismanın temel çalışma prensibi şu şekildedir:

Öncelikle amortismana tabi varlığın maliyeti kaydedilir.
Vergi mevzuatı kapsamında her varlık için ayrı ayrı belirlenen faydalı ömür süresi dikkate alınır.
Amortisman yöntemi (normal amortisman, azalan tutarlı amortisman gibi) belirlenir ve bu doğrultuda hesaplama yapılır.
İktisadi kıymetin alış bedelinin amortisman oranıyla çarpılmasıyla amortisman payı bulunur.
Amortisman yıllık kaydedilir ve varlığın değeri üzerinden gider olarak hesaplanır. Her dönemde tekrarlanan bu işlem varlığın ekonomik ömrü boyunca devam eder.
Yıllık kaydedilen amortisman tutarı birikmiş amortisman miktarını ifade eder. Örneğin amortisman payı ₺50.000 olan bir iktisadi kıymet için takip eden yılın sonunda birikmiş amortisman tutarı ₺100.000 olarak kaydedilir. 10. yılın sonundaysa bu tutar ₺500.000 olur. Her yıl yeni amortisman payı eklendiğinden birikmiş amortisman düzenli olarak artar.

Amortisman uygulaması işletmenin mali tablolarında varlıkların gerçek değerinin kaydedilmesini sağlayarak değer kaybı sürecinin daha etkili yönetilmesini sağlar. Bu sayede işletmelerin gelecek hedeflerine yönelik stratejilerini belirlemesine ve sürdürülebilir iş planları oluşturmasına yardım eder.

Amortismanın Önemi Nedir?

İşletmelerde duran varlıkların bir yıldan uzun süre kullanılmasıyla uğradığı değer kayıplarının tek bir dönem için gider olarak kaydedilmesi doğru değildir. Varlığın kullanım süresi boyunca işletme gelirleri arttığı hâlde bu varlık için yapılan harcamanın yalnızca tek dönemde gider yazılması işletme gelirleriyle bu giderin eşleştirilmesini engeller. Bu nedenle işletme katlandığı maliyeti dönemlere göre ayırmalıdır.

Amortisman uygulamasıyla varlıkların maliyeti faydalı ömürleri boyunca eşit dağıtılır. Böylece işletmeler mali durumlarını daha detaylı ve etkili hesaplayabilir. Amortisman payının işletme giderlerine dâhil edilmesinin avantajları şu şekildedir:

Finansal Gerçeklik: Varlıkların uğradığı değer kayıplarının kaydedilmesi işletmenin mali durumunun daha doğru ve net anlaşılmasını sağlar.
Vergi Avantajı: İşletmeler amortisman giderlerini mali tablolara dâhil ederek vergiye tabi gelirlerini azaltabilir.
Etkili Kârlılık Analizi: Amortisman hesaplamalarıyla varlık maliyetleri dönemsel olarak kaydedilir. Böylece işletmenin kârlılık analizleri daha net ortaya koyulabilir. İşletmenin gerçek mali performansı da daha iyi analiz edilebilir ve risk yönetimi kolaylaşır.
Yatırım Kararlarına Destek: Yıpranma payı, yatırım planlama ve bütçeleme konularında karar alma sürecini etkiler. Böylece varlıkların faydalı ömrü boyunca yatırım geri dönüşleri de hesaplanabilir.

Bu avantajlar amortismanın işletmeler için bir muhasebe tekniği olmaktan öte olduğunu, mali yönetimde kritik rol oynadığını ve varlıkların değerini doğru yansıtarak finansal karar alma süreçlerini güçlendirdiğini gösterir.

Amortisman Hesaplama Yöntemleri Nelerdir?

Muhasebe kayıtlarının eksiksiz tutulması amacına hizmet eden amortisman hesaplama yöntemi işletmenin ihtiyacına göre belirlenebilir. Amortisman hesaplamada kullanılan başlıca yöntemler şu şekildedir:

Eşit tutarlı (normal) amortisman yöntemi
Azalan tutarlı amortisman yöntemi
Madenlerde amortisman yöntemi
Fevkalade amortisman yöntemi
Kıst amortisman yöntemi

Eşit Tutarlı (Normal) Amortisman Yöntemi

Vergi Usul Kanunu’nun 315. maddesine göre işletmelerin amortismana tabi varlıkları, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenen oranlara göre zaman içinde değer kaybeder. Bu oranların tespitinde ekonomik varlıkların faydalı ömürleri dikkate alınır.

Bu yöntemde duran varlığın maliyeti ekonomik ömrüne oranlanır ve her yıl için eşit tutarda amortisman ayrılır. Normal amortisman yöntemi varlıkların hizmet potansiyelindeki azalmanın faydalı ömürleri boyunca her döneme eşit dağıldığı görüşüne dayanır.

Azalan Tutarlı Amortisman Yöntemi

Vergi Usul Kanunu mükerrer 315. maddesinde azalan bakiyeler usulüyle amortisman hesaplama yöntemi yer alır. Buna göre bilanço esasına göre defter tutan mükellefler amortismana tabi ekonomik değerlerini azalan bakiyeler üzerinden amortisman usulüyle yok edebilir. Amortisman tutarı ilk yıl alış bedeli üzerinden, sonraki yıllardaysa net defter değeri üzerinden hesaplanır.

Bu yöntem maddi duran varlıkların hizmet üretme ve hasılat yaratma gücünün zamanla azalacağı, dolayısıyla verimliliklerinin düşeceği, bakım giderlerinin artmasıyla da kullanım maliyetinin yükseleceği düşüncesine dayanır. Amaç maddi duran varlığın maliyetinin verimlilik ve zaman arasında ilişki kurularak faaliyet dönemlerine göre dağıtılmasıdır.

Bu usulde dikkat edilmesi gerekenler aşağıdaki gibidir:

Üzerinden amortisman hesaplanacak değer, her yıl bir önceki yıl ayrılan amortisman toplamından düşülerek tespit edilir.
Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde amortisman hesabında dikkate alınacak değer, düzeltilmiş ekonomik kıymet tutarından daha önce ayrılan amortismanların güncellenmiş toplamı düşülerek belirlenir.
Bu yöntemde uygulanacak amortisman oranı %50’yi geçmemek üzere normal amortisman nispetinin iki katıdır.
Amortisman süresi normal amortisman oranlarına göre hesaplanır. Sürenin son yılına devreden bakiye değer o yıl tamamen yok edilir.

Madenlerde Amortisman Yöntemi

Vergi Usul Kanunu’nun 316. maddesinde işletme sebebiyle içindeki cevherin azalmasından dolayı maddi değerini kaybeden madenlerin ve taş ocaklarının maliyet bedellerinin ilgililerin başvurusu üzerine yok edileceği belirtilmiştir. Bu işlem madenlerin nitelikleri göz önünde tutulacak şekilde, her maden veya taş ocağı için ayrı ayrı olmak koşuluyla T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı ile T.C. Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından belirlenecek oranlar üzerinden yapılır.

Özel tükenmeye tabi olan madenlerde amortisman uygulaması, madenlerin tahmini ömrüyle ve çıkarmayla ilgili toprak altı yatırımların fiilen elde edilen maden miktarlarıyla bağlantılı olarak hesaplanır. Giderler, yapıldığı dönemde doğrudan kaydedilmeden sonraki dönemlerde beklenen yararlanma süresi dikkate alınarak itfa edilir.

Fevkalade Amortisman Yöntemi

Muhasebe teorisinin dönemsellik ilkesine göre amortisman, iktisadi kıymetin faydalı ömrüne göre dönemler itibarıyla itfa edilir. İşletmelerde bazı öngörülemeyen durumlardaysa ekonomik varlıklar olağanüstü değer kayıplarına uğrayabilir. Bu gibi durumlarda Vergi Usul Kanunu’nun 317. maddesinde yer alan fevkalade amortisman yöntemi kullanılır.

Menkul ve gayrimenkullerle ilgili haklar için mükelleflerin başvurularıyla ve ilgili Bakanlıkların görüşleri doğrultusunda, T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığınca her işletme için işin niteliğine göre belirlenen fevkalade ekonomik ve teknik amortisman oranları uygulanır.

Bu yöntem çeşitli olağanüstü durumlar nedeniyle amortismana tabi olan şu iktisadi kıymetler için kullanılır:

Yangın, deprem, su basması gibi afetlerin sonucunda değerini tamamen veya kısmen kaybeden,
Yeni icatlar dolayısıyla teknik verimleri ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz duruma gelen,
Cebri çalışmaya tâbi tutuldukları için normalden fazla aşınmaya ve yıpranmaya maruz kalan.

Kıst Amortisman Yöntemi

Sadece binek otomobiller için uygulanan amortisman yöntemidir. Bu yöntemde işletmelere ait binek otomobillerinin aktife girdiği hesap dönemi için ay kesri tam ay sayılır ve kalan ay süresi kadar amortisman ayrılır. Örneğin dönem ortasında alınan bir binek otomobil için o dönem içerisinde kullanıldığı ay kadar amortisman ayrılır. Amortisman ayrılmayan süreye denk gelen bakiye değeri itfa süresinin son yılında tamamen yok edilir. Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları binek otomobillerse hariç tutulmuştur.

Değişken Tutarlı Amortisman Yöntemleri

Amortisman tutarının değişiklik gösterdiği bazı hesaplama yöntemleri şunlardır:

Üretim Miktarına Dayalı Yöntem: Varlığın kullanım miktarına veya ürettiği birim sayısına göre amortisman tutarı belirlenir. Bu yöntemde değer kaybı varlığın kullanımına bağlı olarak yansıtılır, yani varlık ne kadar kullanılırsa veya ne kadar üretim yapılırsa amortisman tutarı da o kadar artar.
Çalışma Saatine Dayalı Yöntem: Varlığın yıpranma payı kullanım süresi baz alınarak hesaplanır. Bu yöntemde varlığın aktif çalışma saati esas alınır.

Amortisman Ayırma Şartları Nelerdir?

İşletmeye ait bir iktisadi kıymetin amortisman yoluyla itfa edilmesi için aşağıda yer alan şartları taşıması gerekir:

İşletmede Bir Yıldan Fazla Süreyle Kullanılıyor Olması: Amortisman uygulamasında varlığın 365 günden daha uzun süre kullanılması gerekir.
Aktifte Kayıtlı Olması: İktisadi kıymetin fiilen işletmenin tasarrufunda bulunmasının yanı sıra envantere kaydedilmiş olması da gerekir.
Yıpranmaya, Aşınmaya veya Kıymetten Düşmeye Maruz Kalması: İktisadi kıymet üzerinde değer kaybına neden olabilecek her türlü etki veya neden yıpranma payını oluşturur.
Değerinin Belli Bir Tutarı Aşması: Değeri belirli tutarın üzerinde olmayan aletler ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmadan gider olarak kaydedilir.

Hangi Varlıklar Amortismana Tabi Tutulabilir?

Vergi Usul Kanunu’na göre;

İşletmede bir yıldan fazla süreyle kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz kalan gayrimenkuller,
Vergi Usul Kanunu’nun 269. maddesi gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edevat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin tespit edilen değeri,
Faaliyetleri kısmen veya tamamen binek otomobillerinin kiralanması veya çeşitli şekillerde işletilmesi olanların bu amaçla kullandıkları hariç olmak üzere işletmelere ait binek otomobilleri,
Tarım işletmelerinde meydana getirilen meyvelik, zeytinlik ve bağlar gibi tarım tesisleri,
İşletmede inşa edilmiş her türlü yollar amortismana tabi tutulabilir.

Boş araziler ve boş arsalarsa amortismana tabi değildir.

Amortisman Sınırı Nedir?

Amortisman sınırı işletmelerin amortismana tabi tutabileceği ekonomik kıymetler için belirlenen asgari tutardır. Bu sınırın altında kalan kıymetler gider olarak kaydedebilirken sınırı aşan değerler için amortisman uygulaması söz konusudur.

T.C. Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yapılan değerlendirmelerin sonucunda varlıkların alım değeri her yıl yeniden belirlenir. Alım değeri yıllara göre değişiklik gösterdiği için amortisman sınırı da her yıl güncellenir ve Resmî Gazete’de yayımlanır.

2025 Amortisman Sınırı Ne Kadar?

30 Aralık 2024 tarihli ve 32768 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 577 Sıra Nolu Vergi Usul Kanunu Genel Tebliği ile 1 Ocak 2025 tarihinden itibaren Vergi Usul Kanunu kapsamında uygulanacak çeşitli tutarlar belirlenmiştir. Buna göre 2025 yılında amortisman ayırma sınırı ₺9.900’dır.

Gerçek usulde vergiye tabi olan mükellefler 2025 yılında KDV hariç ₺9.900 sınırı aşan değerler için amortisman uygulamasından faydalanabilir. Daha düşük değerdeki aletler ve demirbaşlar amortisman ayırmadan doğrudan gider olarak işleme alınır.

Amortisman Yazılması İçin Gerekenler

İşletmeye ait duran varlığın amortisman yazılması için amortisman ayırma koşullarına uyulmalıdır. Koşullar sağlandığında işletmeler varlıklarını amortisman uygulamasıyla gider olarak kaydeder ve mali tablolarını gerçekçi şekilde düzenleyebilir. Amortisman yazılması için iktisadi kıymetlerin taşıması gereken özellikler şu şekildedir:

İşletmenin mülkiyetinde bulunmalı veya finansal kiralamayla edinilmiş olmalıdır.
Maddi ve maddi olmayan duran varlık niteliği taşımalıdır.
İşletmenin faaliyetlerinde kullanılmalı ve bu kullanım birden fazla hesap dönemi boyunca devam etmelidir.
En az bir yıldır kullanılmalı ve zamanla değer kaybına uğrayacak yapıda olmalıdır.
Değeri o yıl için yasal olarak belirlenen amortisman sınırını aşmalıdır.
Vergi Usul Kanunu kapsamında amortismana elverişli olmalıdır.

Amortisman Tablosu Nasıl Hazırlanır?

Giderler amortisman tablosunda bir varlık için belirlenen amortisman yöntemine göre hesaplanır. Bu tablo bir varlığın yıllık amortisman tutarlarını ve birikmiş amortismanlarını gösterir. Amortisman tablosu hazırlamak için şu adımlar takip edilebilir:

Satın alma fiyatı ve ek maliyetler ilave edilerek varlığın maliyeti belirlenir.
Vergi mevzuatı uyarınca belirlenen faydalı ömür dikkate alınır.
Amortisman hesaplama yöntemlerinden biri seçilir.
Seçilen yöntem çerçevesinde yıllık amortisman tutarı hesaplanır ve tabloya kaydedilir.

İşletmeler varlıklarının değer kayıplarını düzenli takip ederek amortisman tutarlarını dönemsel olarak tabloya kaydetmelidir. Amortisman tablosunu güncel tutmak finansal yönetimin etkili olması için gerekli kritik adımlardandır.

Mükellef’le İşletmenizin Muhasebe Süreçlerini Etkili Yürütün!

Mükellef olarak girişimciler için sağladığımız yetkin hizmetlerden yararlanarak işletmenize dair birçok işleminizi yasal prosedüre uygun tamamlayabilirsiniz. Şirket kuruluşundan marka tesciline, online muhasebeden sanal ofise kadar birçok konuda uzman kadromuzdan destek alabilirsiniz.

İşinizle ilgili süreçleri tek platformdan takip etme imkânı sunarak çevrim içi çözümlerimizle dilediğiniz yerden hizmetlere erişebilmenizi sağlıyoruz. Hayalinizdeki girişime adım atmak veya işlerinizi büyütmek için yasal gerekliliklere uygun sunduğumuz uçtan uca çözümlerimize başvurabilirsiniz. İşlerinizi zamanında ve eksiksiz tamamlamak için vakit kaybetmeden üye olun.

Sıkça Sorulan Sorular

Amortisman hakkında sıkça sorulan sorulara buradan ulaşabilirsiniz.

Gizli Amortisman Nedir?

Gizli amortisman bir varlığın muhasebe kayıtlarında görünen değerinden daha fazla değer kaybetmesi anlamına gelir. Enflasyon, yanlış değerleme, eksik amortisman ayrılması veya varlığın ekonomik ömrünün beklenenden kısa olması gibi nedenlerden kaynaklanabilir. İşletmenin finansal tablolarında varlıkların gerçek değerinin tam yansıtılamamasına neden olduğundan vergi hesaplamalarında hataya neden olabilir. Bu durumu önlemek için varlıkların piyasa değerine göre düzenli olarak yeniden değerlendirilmesi ve enflasyon muhasebesi gibi yöntemler kullanılır.

Amortisman Gideri Nedir?

İşletmelerin maddi ve maddi olmayan duran varlıklarının zamanla aşınma, yıpranma ve eskime gibi nedenlerle değer kaybetmesi sonucu kaydedilen gider payıdır.

Birikmiş Amortisman Nedir?

Bir sabit kıymetin alış bedelinin faydalı ömrüne göre ilgili dönemlerde gider gösterilmesiyle hesaplanan cari amortisman tutarlarının yıllara göre kümülatif toplamıdır.

Amortisman Süresi Nedir?

Bir varlığın faydalı ömrü boyunca gider olarak kaydedileceği toplam zaman dilimidir.

Hızlandırılmış Amortisman Nedir?

Azalan bakiyeler yöntemi hızlandırılmış amortisman olarak da ifade edilir. Bu yöntemde işletmelerin iktisadi kıymeti aktife aldıkları dönemden itibaren yüksek kârlılık oluşması hâlinde normal amortisman yöntemine kıyasla iki kat daha fazla amortisman gideri yazılır.

Amortisman Bedeli Nedir?

İktisadi varlığın kullanım ömrü boyunca değer kaybına uğrayan kısmıdır.

Amortisman Defteri Nedir?

Amortisman oranlarının ve yıllık amortisman tutarlarının kaydedildiği defterdir.

Amortisman Payı Nedir?

İşletmelere ait varlıkların değer kaybını yansıtan gider tutarıdır. Varlığın maliyeti amortisman payıyla faydalı ömrü boyunca eşit olarak dağıtılır ve belirli bir tutarı gider olarak gösterilir.

Amortisman Ne Zaman Ayrılır?

Amortisman uygulaması iktisadi kıymetlerin aktife girdiği yıl itibarıyla başlar. Amortisman her hesap döneminin sonunda gider olarak kaydedilir.

Yararlanılan Kaynaklar

Amortisman Nedir? Nasıl Hesaplanır?