Vatandaşlardan işletmelere çok çeşitli kesimlerin dikkat etmesi gereken sorumluluklardan biri şüphesiz vergidir. Devletle vatandaşlar arasındaki bağın maddi görünümlerinden biri olan vergi, yüzyıllardır devletlerin vatandaşlar adına harcamak için vatandaşlardan çeşitli şekillerde topladığı paraya verilen isimdir. Kanun, bazı hâllerde vergi mükelleflerine veya sorumlulara çeşitli yaptırımlarda bulunulmasını öngörür. Bu hâllerden biri de vergi ziyaıdır ve vergi mükelleflerinin veya sorumluların dikkat etmesi gereken konulardan biridir. Peki, vergi ziyaı nedir? Vergi ziyaına sebebiyet verenlerin karşılaşacağı cezalar nelerdir?
Vergi Ziyaı Nedir?
213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 341. maddesinde vergi ziyaının ne olduğu açıklanır. Bu maddeye göre vergi ziyaı, vergi mükellefinin veya sorumlusunun vergilendirmeyle ilgili sorumluluklarını zamanında yerine getirmemesi veya geç yerine getirmesiyle oluşan geç veya eksik vergi tahakkukunu ifade eder. Yani ödenmesi gereken bir vergi zamanında ödenmezse veya vergi tutarı eksik bir biçimde ödenirse vergi ziyaı ortaya çıkar. Maddenin diğer fıkralarında vergi ziyaının farklı görünüşleri de açıklanmıştır.
Buna göre,
- Gerçeğe aykırı durumları beyan ederek vergi ödemekten kaçınan veya ödenen vergileri geri alan kişiler de vergi ziyaına sebebiyet vermiş sayılır.
- Bu durumlarda verginin sonradan tahakkuk etmesi veya geri ödenen verginin tekrardan vergi dairesine ödenmesi, vergi ziyaının yaptırımlarının uygulanmasına engel olmaz.
Vergi Ziyaı Cezası Nedir?
Vergi ziyaına sayılan şekillerde sebebiyet veren kişiler için Vergi Usul Kanunu’nun cezalara ilişkin olan ikinci kısmında geçen 344. maddede cezalar öngörülmüştür. Bu maddeye göre vergi ziyaının çeşidine göre cezanın içeriği de değişiklik göstermektedir.
- Geç veya eksik ödenen vergi sebebiyle vergi mükelleflerine veya sorumlularına, ziyaa uğratılan verginin bir katı oranında,
- Vergi kaçakçılığı suçunu açıklayan 359. maddedeki suçlardan birinin işlenmesi ve ceza mahkemelerinden çıkan bir mahkumiyet kararı olması hâlinde ziyaa uğratılan verginin üç katı oranında ceza verilir. Bu oran, vergi kaçakçılığı suçuna iştirak eden diğer kişiler için ilgili tutarın bir katı olarak uygulanır.
Vergi Ziyaı Hükümleri Nelerdir?
Vergi ziyaı hükümleri, 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’nun 341. maddesinde açıklanmıştır. Buna göre vergi ziyaının oluşabilmesi için birkaç unsurun bulunması gerekir.
- Bu unsurlardan ilki, kişilerin sahip olduğu vergi ödevlerinin zamanında yerine getirilmemesi veya eksik yerine getirilmesidir.
- İkinci unsursa bu verginin zamanında tahakkuk ettirilmemesi veya eksik tahakkuk ettirilmesidir. Verginin tahakkuku, tebliğ edilen bir verginin ödenecek safhaya gelmesidir.
- Bunlara ek olarak şahsi, medeni hâller veya aile durumu hakkında gerçeğe aykırı beyan oluşturarak vergiyi indirimli ödeyenler veya vergi ödemesini geri alanlar da vergi ziyaına sebebiyet vermiş sayılır.
Vergi Ziyaı Cezası Neden Kesilir?
Vergi ziyaı cezası, vergi mükelleflerinin veya sorumlularının vergileri geç veya eksik ödemesi sonucunda oluşan vergi kaybından doğan zararların karşılanması amacıya vergi dairelerince idari para cezası olarak kesilir. Burada amaç, vergi mükellefleri ve sorumlularını vergilerini zamanında ve eksiksiz ödemeye teşvik etmektir. Çeşitli sebeplerle vergi ziyaı cezası kesilebilir.
Bu sebeplerden bazıları şunlardır:
- Sahte belge düzenlemek, kullanmak veya basmak,
- Muhasebe hileleri yapmak,
- Defter ve belgeleri verilen süre içinde inceleme elemanına teslim etmemek,
- İşlemle ilgisi bulunmayan kişiler adına hesap açmak veya kullanmak.
Vergi Ziyaı Cezası Hesaplama Nasıl Yapılır?
Vergi ziyaı cezası bazı unsurlara göre değişiklik gösterebilmektedir. Örneğin gecikme faizi oranı veya verginin ödenmesi gereken tarihten ceza ihbarnamesinin yazıldığı tarihe kadar geçen sürenin vergi ziyaı cezasında etkisi bulunur.
Vergi ziyaı hesabı, kayba uğratılan verginin gecikme faizi oranına göre hesaplanır. Bu hesaplama için öncelikle verginin ödenmesi gereken tarihten cezanın kesileceği tarihe kadar geçen ay sayısı alınır ve bu sayı yarıya bölünür. Sonra bu sonucu kayba uğratılan vergi miktarına ekleyerek toplam vergi ziyaı hesaplanır. Yani kaybedilen vergiye gecikme faizi eklenerek son tutar bulunmuş olur. Eğer nitelikli hâliyle işlenen bir vergi ziyaı suçu mevcutsa bu sonuç üçle çarpılır. Belgede sahtecilikle işlenen vergi ziyaı suçu nitelikli hâl sayılır ve bu suç ilgili kanunun 359. maddesinde detaylandırılır.
Vergi Ziyaı Cezası Uzlaşma İndirimi Ne Kadar?
Mükellefler tahriyat öncesi ve sonrası uzlaşma isteğinde bulunabilir. Uzlaşma, vergi mükellefleri ve vergi daireleri arasında bir orta yol bulmak için yapılır. Tahriyat öncesi uzlaşmada haklarında inceleme başlatılmış mükelleflerin henüz sonuç çıkmadan bu yola başvurması gerekir.
Mükellefler, incelemenin tutulmaya başlanmasından itibaren son tutanağın yazıldığı zamana kadar uzlaşma yoluna başvurabilir. Uzlaşmada belirlenen miktarın %75’inin bir aylık süre içinde ödenmesiyle %25’lik bir uzlaşma indirimi yapılır.
Tahriyat sonrası yapılacak uzlaşma isteği için mükelleflerin bağlı oldukları veri dairesi tarafından tarh edilmiş veri ve/veya kesilmiş veri ziyaı cezasını gösteren vergi/ceza ihbarnamesinin mükellefe tebliğ edilmiş olması gerekir. Bu uzlaşma isteği 30 gün içinde beyan edilmelidir. Vergi dairelerinin konumlarına ve komisyonlara göre yetki sınırları değişiklik gösterir. Aynı şekilde uzlaşmada belirlenen miktarın bir ay içinde ödenmesiyle %25’lik bir indirim yapılır.
Vergi Ziyaı Cezası Siliniyor mu?
Vergi ziyaı cezası çeşitli şekillerde iptal edilebilir. Bunlardan ilki, cezanın haksız veya fahiş olduğunu düşünen mükelleflerin veya vergi sorumlularının açabileceği iptal davasıyla gerçekleşir. Eğer cezaya yer olmadığı yönünde bir karar alındıysa bu davayı kazanan mükellefler ve vergi sorumluları cezayı ödeme zorunluluğundan kurtulur. Ayrıca vergi ziyaı cezası, diğer bazı vergi türleri gibi zaman aşımına da uğrayabilir. Böylece bu cezanın tahsili istenemez hâle gelir.
Vergi Ziyaı Cezası Zaman Aşımı Ne Kadar?
Zaman aşımı, belirtilen sürelerin geçmesiyle verginin ortadan kalkmasıdır. Zaman aşımı, mükellefin veya vergi sorumlusunun bu yönde bir isteğinin olup olmamasın bağlı olmadan işler. Yani zaman aşımı kendiliğinden yürürlüğe girer, ilgililerin bir şey yapmasına gerek yoktur.
Vergi ziyaı cezasının zaman aşımı süresi beş yıldır. Vergi Usul Kanunu’nun 114. maddesinde açıklandığı üzere vergi alacağının doğduğu yıldan sonraki yılın başından itibaren bu beş yıl işlemeye başlar. Beş yılın sonundaysa zaman aşımı süresi dolar ve vergi mükellefi veya sorumlusu bu cezayı ödeme yükümlülüğünden kurtulur.
Vergi Ziyaı Cezası Nasıl Ödenir?
Vergi ziyaı cezasını ödemek isteyen mükellefler veya vergi sorumluları, öncelikle bu istekleri doğrultusunda bir vergi dairesine başvuruda bulunmalıdır. Vergi dairelerinde bulunan vezneler aracılığıyla vergi ziyaı ödemesi yapılabilir. Ayrıca internet üzerinden de bu ödeme artık kolaylıkla yapılabilmektedir. Verginin ödendiği zaman ise ödenecek miktarın belirlenmesinde önem arz eder.
Vergi Usul Kanunu’nda açıklanan vergi ziyaı ceza indirimi, ceza ihbarnamesinin tebliğinden itibaren 30 gün içinde ilgili vergi dairesine başvurulmasıyla vergi veya vergi farkının indirimden arta kalan kısmının vadesinde ödenmesiyle yapılır. Bu indirim cezaların yarısı olarak yapılır. Mükellef veya vergi sorumlusu cezaları vaktinde ödemez veya cezayı dava konusu yaparsa bu indirimden faydalanamaz.
Ayrıca 344. maddenin üçüncü fıkrasında açıklanır: Vergi incelemesine başlanılmasından veya takdir komisyonuna sevk edilmesinden sonra verilenler hariç, kanuni süresi geçtikten sonra verilen vergi beyannameleri için de bu cezaya yarı oranında indirim uygulanır.
Vergi Süreçlerinizde Mükellef Yanınızda!
Mükellef olarak Amerika, İngiltere ve Türkiye’de şirket kurma sürecinde yanınızda olduğumuz gibi kurduğunuz şirketin sanal muhasebe ve vergi süreçlerinde de size hizmet veriyoruz. Uzman kadromuz sayesinde vergilerinizi kolayca yönetebilir ve takip edebilirsiniz. Vergilerinizi zamanında ve eksiksiz ödemek için takip etmek Mükellef’le çok kolay!
Yararlanılan Kaynaklar
https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=213&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=4
https://www.turmob.org.tr/arsiv/mbs/resmigazete/-tarhiyat_sonrasi_uzlasma_brosur.pd
